Dagblaðið Vísir - DV - 04.10.2013, Qupperneq 36

H
annes Hólmsteinn
Gissurar son hittir blaða­
mann í hornskrifstofu í
einni byggingu Háskóla Ís­
lands. Þar hefur hann ver­
ið með vinnuaðstöðu í mörg ár og
er búinn að koma sér kirfilega fyrir.
Veggirnir eru hlaðnir ljósmynd­
um úr lífi hans, blaðaúrklippum
sem hann hefur rammað inn og
ýmsum munum sem hann heldur
upp á.
Skemmtilegastar eru mynd­
ir af Hannesi Hólmsteini með
ítalska refnum Silvio Berlusconi og
hinni kænu íhaldskonu Margaret
Thatcher. „Hún Thatcher var alveg
frábær, hún var mjög ákveðin og
bara eins og hún er,“ segir hann og
brosir. „Svo er þetta er fræg mynd,“
segir hann og bendir á ljósmynd af
sér þar sem hann stendur við Dóm­
kirkjuna og gægist fyrir horn.
Elstur í systkinahópnum
Hannes er fæddur í Reykjavík árið
1953 og fyrstu fjögur árin bjó hann í
miðborginni, á Óðinsgötu.
„Við fluttum svo í úthverfi eins
og margir gerðu á þessum árum, á
Laugarnesveg þar sem við bjuggum
til 1970. Þaðan fluttum við í Kópa­
vog þar til ég fór að heiman til náms
í Oxford.“
Hannes er elstur í fjögurra systk­
ina hópi. Systkini hans eru Kristinn,
Guðrún og Salvör sem er næst hon­
um í aldri. Hún er einnig næst hon­
um í lífinu því hún kennir líka í Há­
skóla Íslands eins og hann.
Viðstöðulaust í skóla
Hannes segist hafa verið kyrrlátur
sem ungur drengur og hafi helst
unað sér við nám. Hann lærði að
lesa langt á undan jafnöldrum sín­
um.
„Móðir mín var bæði kennari
og handavinnukennari, faðir minn
var trésmiður og hann lauk sínum
ferli sem framkvæmdastjóri verka­
mannabústaða í Kópavogi.
Ég var þægur, kyrrlátur og bók­
hneigður. Ég lærði snemma að lesa.
Löngu á undan jafnöldrum mín­
um, móðir mín var heimavinnandi
þegar ég var lítill og hafði nógan
tíma til þess að kenna mér að lesa.
Strax og ég kom í skóla undi ég
mér vel þar og hef verið í skóla nán­
ast viðstöðulaust síðan skólaganga
mín hófst.“
Ungur hægrimaður
Unglingsárin voru ekki tími ólgu
hjá Hannesi. Hann varð snemma
hægrimaður og hugur hans var við
stjórnmálin. „Ég var mjög snemma
hlynntur frjálsu skipulagi í vestræn­
um ríkjum strax á mínum ungdóms­
árum hafði ég tekið upp þá hægri­
stefnu sem ég skilgreindi sem traustar
varnir og lágir skattar. Vinstristefna er
veikar varnir og háir skattar.“
Kommúnistar heimagangar
Foreldrar Hannesar skiptu sér ekki
af stjórnmálaskoðunum hans.
Faðir Hannesar var vinstrimaður
og á heimilinu voru íslenskir
kommúnistaleiðtogar heima­
gangar eins og hann sjálfur orðar
það og móðirin af framsóknarætt­
um.
„Hann var nú frjálslyndur og
víðsýnn maður en hann hafði
ungur hrifist af sósíalisma og var í
æskulýðsfylkingunni. Bestu vinir
hans voru gamlir kommúnistaleið­
togar eins og Ingi R. Helgason og
Guðmundur J. Guðmundsson.
Þeir voru heimagangar heima hjá
mér þegar ég var lítill. En hann var
áreiðanlega ekki mjög ofstækis­
fullur, hann var fremur hófsamur í
skoðunum sínum.
En móðir mín, hún var ákveðin
framsóknarkona og úr miklum
framsóknarættum úr sveitinni.“
Gömul lumma
Nýverið sat Hannes í viðtali í Kast­
ljósi.
Hann segist ekki munu endur­
taka sig í þeim efnum. „Það er göm­
ul lumma að það sé sótt að mér.
Mér er alveg hjartanlega sama. Það
er leiðinlegt að segja þetta en það
snertir mig ekki mjög mikið þegar
fólk vill ráðast að mér með einum
eða öðrum hætti.
Ég hef eitt ráð þegar um er að
ræða eitthvað sem mér mislíkar eða
hefur ekki gengið sem skyldi. Það
er að setjast niður og vinna að ver­
kefnum mínum. Ég ráðlegg öðrum
að gera hið sama. Þá gerist nefni­
lega tvennt í einu, þá gleymir þú því
sem var að hrjá þig og klárar verk­
efnin á sama tíma.“
Málaferlin kostuðu 30 milljónir
Tvisvar sinnum hefur Hannes kom­
ist í hann krappan á lífsleiðinni.
„Fyrst árið 2004 þegar ég var í
réttarsal í tveimur löndum í einu. Þá
höfðaði Jón Ólafsson meiðyrðamál
gegn mér í Bretlandi og Laxnessfjöl­
skyldan gerði aðför að mér heima
á Íslandi á sama tíma. Það kostaði
mig 30 milljónir og það var mjög
erfitt. Í Bretlandi getur þú, þótt þú
vinnir mál, orðið gjaldþrota. Ég er
nú ekki þekktur fyrir neinn sósíal­
isma en þetta er kerfi auðklíku sem
gengur ekki upp.“
Mér var ógnað
Seinna atvikið sem Hannesi hefur
þótt erfitt er þegar hann var beittur
ofbeldi fyrir framan Alþingishúsið.
„Það var eitt það erfiðasta atvik sem
ég hef lent í. Það var kannski sér­
staklega erfitt því það var svo ófyrir­
sjáanlegt og ekki hluti af mínu lífi.
Það er ekkert erfitt að lenda í ritdeil­
um við fólk eða sinnast við vinnufé­
lagana. En þetta var öðruvísi.
Það var veist að mér og ég komst
við illan leik í Alþingishúsið. Mér
var ógnað og mér ýtt til og kastað í
mig.
Fréttamennirnir sem voru
staddir þarna höfðu eingöngu
áhuga á að taka af mér góðar mynd­
ir en ekki að leggja mér lið eða
koma mér til aðstoðar. Þetta var
sérkennileg reynsla.“
Hannes er hugsi yfir ofbeldinu
sem átti sér stað í búsáhalda­
byltingunni.
„Við erum friðsöm þjóð og höf­
um aðallega verið vígamenn í orð­
um. Þess vegna var ekki gott að
ofbeldið hafi náð tökum á þjóðfé­
laginu um skeið.
Ég sit hér í því sem á að heita vígi
skynseminnar. Sumir háskólamenn
tóku þátt í því þegar ríkisstjórnin var
hrakin burt með ofbeldi. Þeir beittu
ekki sjálfir ofbeldi en þeir tóku þátt
í þeirri hreyfingu sem beitti ofbeldi
og stuðluðu að því.“
Fékk vinnu við hæfi
Gleðistundirnar eru fleiri í lífi
Hannesar. Honum segist hafa geng­
ið vel í skóla og það hefur ávallt veitt
honum ánægju.
„Mér gekk vel í skóla. Ég var mjög
glaður þegar ég náði stúdentsprófi
með góðri einkunn árið 1972 og
doktorsprófi 1985 með ágætum
vitnisburði. Ég man enn vel eftir
þessum tveimur áföngum. Svo var
ég mjög ánægður þegar ég var skip­
aður lektor í stjórnmálafræði og var
kominn í fast öruggt starf sem ég
hafði gaman af.
Ég hef mjög gaman af að leið­
beina nemendum og öðru slíku. Ég
hef nú líka gaman af því að gefa út
ýmsar bækur. Að vísu eru ekki allir
jafn ánægðir með bækurnar mínar,“
segir hann og brosir.
„Gleðistundirnar eru fólgnar
í því að hafa fengið vinnu við
mitt hæfi. Ég er mjög ánægður í
vinnunni, þetta er góður vinnu­
staður og mér semur vel við vinnu­
félaga mína, ég kann vel við nem­
endur mína og vona að það sé
gagnkvæmt.“
Reglusamur og engin óreiða
Áhugamál hans felast helst í bók­
lestri og ferðalögum. Fyrir utan
vinnuna sem er hans aðaláhuga­
mál. Um þessar mundir hefur hann
áhuga á að gera upp tímann fyr­
ir hrun og eftir hrun. „Mér finnst
gaman að grúska og sitja á Þjóðar­
bókhlöðunni. Ég vil skoða tímann
fyrir hrun frá 1981–2004 og 2004–
2008 og það sem gerðist í sjálfu
hruninu. Þessu sinni ég núna. Það
er ekkert stórt atriði í mínu lífi, en
mér finnst ágætt að fá mér góðan
mat og gott vín. En ég lifi ekkert fyrir
það. Enda er mikill munur á fíkn og
nautn. Á átvaglinu og sælkeranum,
á hófdrykkjumanninum og of­
drykkjumanninum.“
Ertu þá reglumaður? „Nei, ekki
mikill. Ég er reglusamur. Það er
eiginlega allt í lagi í mínu lífi. Ég
er ekki með neina óreiðu í kring­
um mig þótt ég dragi stundum að
borga reikninga og nenni ekki alltaf
að taka til í kringum mig á skrifstof­
unni.“
Heggur fjallkónga
Spurður um galla sína segist
hann halda að hann geti verið dá­
lítið harður í horn að taka. „Frið­
rik Sophusson, sem er góður vin­
ur minn, sagði að það væri í mér
„mean streak.“
Það er ef til vill ástæðan fyrir því
af hverju margir vinstrimenn eru
reiðir við mig.
Ég hef verið nokkuð fundvís á
snöggu blettina hjá þeim. Og það
er ekki til eftirbreytni. Það er í raun­
inni hin gamla speki Þorgeirs Há­
varsonar að höggva smalamanninn
af því hann stóð svo vel til höggsins.
Ég hef það þó til minna máls­
bóta að ég hef ekki lagt mig eftir
að höggva smalamenn, þá sem eru
minni máttar. Ég legg mig fram við
að höggva fjallkónga, þá sem meira
mega sín í röðum andstæðinganna.“
Bankarnir hrundu af því þeim
var ekki hjálpað
Hannes er afkastamikill fræðimað­
ur og um þessar mundir skrifar
hann bók á ensku um bankahrunið.
„Þar ætla ég að koma á framfæri
ýmsum sjónarmiðum sem hafa ekki
verið nægilega rædd hér á Íslandi.
Ég tel að skýrsla rannsóknarnefnd­
ar Alþingis sé mikil fróðleiksnáma
um það sem gerðist á Íslandi. En
legg áherslu á að í raun og veru eru
orsakir bankahrunsins ekki á Ís­
landi.
Bankarnir hrundu af því þeim var
ekki hjálpað. Bankar annarra landa
hefðu hrunið líka ef þeim hefði ekki
verið hjálpað. Það er það sem við
sjáum núna en sáum ekki þá. Ég
ætla að setja þetta í meira alþjóð­
legt samhengi en gert hefur verið.
Ég ætla að rannsaka hvað olli því
að bandaríski seðlabankinn neitaði
að aðstoða okkur og hvað olli því að
breska verkamannastjórnin var svo
fjandsamleg Íslendingum.
Ég ætla að finna svör við þessu
í bók minni og ætla að knýja dyra.“
Litið um öxl
Nú þegar fimm ár eru liðin frá hruni
bankanna vill Hannes líta um öxl.
Honum er umhugað að hrekja þrjár
goðsagnir um hrunið.
„Fyrsta goðsagan er sú að bank­
arnir hér á Íslandi hafi verið orðn­
ir of stórir. Það er ekki til neitt sem
heitir of stórir bankar. Það fer
allt eftir rekstrarsvæðinu og bak­
„Mér var ógnað“
Hannes Hólmsteinn Gissurarson sagðist nýverið vera með þykkan
skráp. Hann hefur þó tvisvar sinnum á lífsleiðinni lent í erfiðleikum sem fengu
á hann, annars hefur líf hans einkennst af gleði og vinnusemi. Kristjana Guð-
brandsdóttir settist niður með Hannesi og fékk hann til að líta um öxl.
Baugsmenn vildu hann burt
„Tveir Baugsmenn heimsóttu rektor
og vildu að ég yrði rekinn fyrir skrif
mín um Baugsfjölskylduna.“
Mynd SiGtRyGGUR ARi
Kristjana Guðbrandsdóttir
kristjana@dv.is
Viðtal
36 Fólk 4.–6. október 2013 Helgarblað
„Ég hef ekki
lagt mig
eftir að höggva
smalamenn, þá
sem eru minni
máttar