Dagblaðið Vísir - DV - 07.11.2008, Blaðsíða 17

Föstudagur 7. Nóvember 2008 17Helgarblað
bankans með kauprétt á þá leið að
þeir kaupa hluti í bankanum á um-
sömdu verði, taka fyrir því lán hjá
bankanum en bankinn tekur veð í
hlutabréfum viðkomandi til þess að
tryggja endurgreiðslu lánsins. Þetta
má heita almenn regla í viðskiptum
af þessum toga. Falli bréfin í verði
getur komið til þess að bankinn
tryggi hagsmuni sína með veðkalli.
Með veðkalli gerir bankinn eiganda
hlutabréfanna grein fyrir því að hann
þurfi að reiða fram viðbótarveð fyr-
ir skuldinni. Að öðrum kosti getur
bankinn, Kaupþing í þessu tilviki,
selt hlutabréfin eða hluta þeirra til
tryggingar greiðslu skuldarinnar.
Spyrja má hvers vegna stjórnend-
ur Kaupþings fóru ekki þessa leið
þegar hlutabréf í bankanum tóku að
falla, til dæmis í apríl á þessu ári og
svo aftur hægt og bítandi síðla sum-
ars?
„Þegar gengi bréfanna í Kaup-
þingi var komið niður fyrir 700 með
haustinu má kannski segja að hafi
verið komin þörf fyrir veðkall, að eig-
endur bréfa reiddu fram meiri trygg-
ingar. Reglan er sú að veðið þarf að
vera 20 prósentum yfir skuldinni af
öryggisástæðum. Hugsanlega hefði
mátt selja bréfin hægt og rólega og
án þess að einhver ótti myndaðist.
Það er hins vegar tilkynningaskylt til
Kauphallarinnar þegar starfsmenn
bankans selja og í því hefði getað fal-
ist hætta. Þetta er líka spurning um
tiltrú á framtíð bankans. Ef íbúðar-
verð fer niður í 90 prósent af hús-
næðisskuldinni er ekki þar með sagt
að bankinn þurfi að leysa hana til
sín. Þetta byggist á áhættu og mati.“
Ekki haldið og sleppt
Lagaprófessor við Háskóla Íslands,
sem vill ekki láta nafns síns getið,
bendir á að ef Kaupþing hafi ætlað
að stilla starfsmönnum sínum upp
við vegg og krefja þá um tryggingar
væri ekki á sama tíma hægt að ætlast
til þess að þeir seldu ekki hlutabréfin
sín í bankanum. Persónuleg ábyrgð
á skuldum starfsmannanna er trygg-
ing sem er umfram þá tryggingu sem
fæst með veðinu í hlutabréfunum og
líklega til komin vegna þess að kaup-
rétturinn skipti milljörðum króna.
„Með því að aflétta persónulegri
ábyrgð starfsmanna bankans hlýtur
að hafa fylgt sú kvöð að þeir seldu
ekki hluti sína í bankanum.“
Brynjar Níelsson hæstaréttar-
lögmaður virðist svipaðrar skoðun-
ar, en hann hefur sagt að söluréttur
starfsmanna Kaupþings hafi allt-
af átt að tryggja að þeir gætu farið
skaðlaust út úr viðskiptunum. Síðan
hafi sölurétturinn verið tekinn af en
eftir hafi staðið samkomulag um að
starfsmenn myndu bera mjög tak-
markaða ábyrgð.
Spurður um þetta kveðst Gunnar
Páll telja að einungis hafi verið mælst
til þess, og starfsmennirnir hvattir
til þess, að selja ekki hlutabréf sín
í bankanum. „Mér var efst í huga á
stjórnarfundinum 25. september að
tryggja hag bankans. Ef starfsmenn
bankans hefðu sýnt vantrú á bank-
anum með því að selja eign sína í
honum hefði það getað skapað ofs-
aótta á markaðnum og leitt til hruns
á gengi bankans. Staða bankans var
alls ekki slæm í lok september. Og
þegar í óefni var komið í byrjun okt-
óber hét Seðlabankinn honum 400
milljóna evra láni til að reyna að
halda velli. Það hlýtur að segja sína
sögu.“
Tortryggileg tímasetning
Annar löglærður maður, sem DV
hefur rætt við, telur að engin sér-
stök ástæða hafi verið til þess að
aflétta persónulegri ábyrgð vegna
kaupréttar starfsmanna Kaupþings
á stjórnarfundi 25. september frek-
ar en til dæmis í apríl eða síðla sum-
ars. „Bjuggu þeir yfir upplýsingum
sem aðrir hluthafar höfðu ekki?“
Jafnframt segir hann að undirstrika
verði að með því að strika út per-
sónulegu ábyrgðirnar hafi eigna-
staða bankans verið rýrð. „Það getur
engin ástæða legið þar að baki önn-
ur en sú að reyna að bjarga þessum
starfsmönnum bankans frá gjald-
þroti. Það var engin ástæða til að af-
nema ábyrgðirnar nema vegna þess
að þeir bjuggust við hinu versta og
vildu hygla þessum stjórnendum á
kostnað bankans.“
Siðlegt
Árið 2004 óskaði VR eftir því við
Siðfræðistofnun Háskóla Íslands
að gerð yrði úttekt á siðferðilegum
álitaefnum um stjórnarsetu fulltrúa
VR í hlutafélögum. Þótti stofnun-
inni ýmislegt mæla gegn því að for-
ystumenn VR tækju að sér slík störf.
Það gæti skapað hagsmunaárekstra,
til dæmis ef formaður VR þyrfti að
taka afstöðu í málum sem snertu
félaga í VR sem væru launþegar í
viðkomandi félagi. Þá væri hætta á
að formaður VR gæti ekki tekið op-
inbera afstöðu og gagnrýnt viðkom-
andi fyrirtæki ef hlutverk hans sem
formanns VR kallaði á slíkt.
„Þegar gengi bréfanna
í Kaupþingi var kom-
ið niður fyrir 700 með
haustinu má kannski
segja að hafi verið kom-
in þörf fyrir veðkall, að
eigendur bréfa reiddu
fram meiri tryggingar.“