Úr þjóðarbúskapnum - 01.03.1956, Blaðsíða 41

SKÝRSLUR OG SPÁR
torveld og takmarkalínur óskýrar. SkráíSar
hafa verið smáar og stórar viðbyggingar, og
hefur rúmmál þeirra verið talið með í stærð
byggðra húsa alls. Hafi viðbygging verið talin
rúma heila íbúð, hefur hún einnig verið talin
í fjölda íbúða. Skýrslurnar gefa þvi hugmynd
um færri, en stærri byggðar íbúðir en raun-
verulegt er. Hefur áætlaðri meðalstærð ný-
byggðra íbúðarhúsa þvi verið deilt í rúm-
metrafjölda alls, og þannig fenginn fjöldi reikn-
aðra húsa. Nýbyggð hús eru nokkru færri, en
hyggð og stækkuð hús alls nokkru fleiri en
kemur fram í töflunni. Þar eð skýrslurnar
benda til nokkurrar hækkunar á meðalstærð
byggðra húsa, er gert ráð fyrir 360 rúmm.
meðalstærð frá og með 1954.
Auk nýbygginga og viðbygginga hafa öll árin
verið framkvæmdar verulegar endurbætur
eldra húsnæðis. Sumt af þeim endurbótum
hefur verið tilkynnt og er þá talið með i
upphæð framkvæmdanna, en að sjálfsögðu ekki
i rúmmáli. Enn fremur munu talsverðar end-
urbætur alls ekki hafa verið tilkynntar, þar eð
þær hafa verið óháðar fjárfestingarleyfum og
tilkynningarskyldu, sökum smæðar þeirrar
hverrar fyrir sig. Samanlagður fjöldi þeirra
íbúða, er hafa verið byggðar eða færðar til
ibúðarhæfara horfs, mun því vera talsvert
hærri en kemur fram í töflunni.
Þegar áætluð er bygging ibúðarhúsa næstu
ár, ber að hafa í huga, að stofnun nýbýla og
endurbygging eyðibýla skapar lágmarksþörf
íbúðarhúsabygginganna, en fjöldi þeirra hefur
verið um 80 á ári að meðaltali síðustu árin,
en nokkur fjölgun árlegra nýbýlastofnana er
áætluð. Þar við bætast nauðsynlegar byggingar
til rýmingar óhæfra ibúðarhúsa á byggðum
jörðum. Áætlun um framkvæmd ársins 1955 er
miðuð við húsafjölda í byggingu i ársbvrjun
og með hliðsjón af byggingarefnisflutningum
til sveitanna og almennum horfum. Sökum
skorts á annarri viðmiðun er gert ráð fyrir
sama áframhaldi næstu ár.
Lánastarfsemi til landbúnaðar-
framkvæmda
Helztu lánastofnanir landbúnaðarins eru
Ræktunarsjóður og Byggingarsjóður, báðir i
vörzlu Búnaðarbanka íslands. Að vísu kemur
landbúnaðurinn miklu viðar inn á lánsfjár-
markaðinn, bæði beint og eftir krókaleiðiun
afurðalánanna, en í fyrsta hefti þessa tímarits
(júní 1955) er gerð grein fyrir þess háttar
fjármögnun landbúnaðarframkvæmda, og vís-
ast til þess, er þar segir (bls. 29: Útlán til
landbúnaðar). En þessir tveir meginsjóðir veita
stofnlán til framkvæmda og marka því stefn-
una öðrum lánsstofnunum fremur. Skilyrði
flestra framkvæmda er stofnlán til langs tíma
fyrir verulegum hluta kostnaðar, við skapleg-
um vöxtum miðað við tekjumöguleika af fjár-
festingunni. Þegar siikt lán er tryggt, renna í
farveg framkvæmdanna margir minni fjár-
straumar ásamt verulegu vinnuframlagi fram-
kvæmendanna sjálfra. Mikið af því, sem þannig
lileðst utan á stofnframlagið, hefði annars orð-
ið eyðslueyrir eða vinna aldrei unnin. Þessi
regla hefur hvað sterkast gildi í landbúnaðar-
framkvæmdunum. Þannig stuðlar hver láns-
upphæð að fjármunamyndun, sem oft er marg-
föld upphæð lánsins sjálfs. Þessi röksemd mæl-
ir þó ekki með útþenslu lánastarfseminnar í
heild umfram þol fjárhagskerfisins, en út í
þá flóknu sálma skal ekki farið hér.
Meðan framkvæmdir eru fýsilegar, og að til-
skildu framkvæmdafrelsi eru lánveitingarnar
aðaldriffjöður framkvæmdanna. Lánastarfsem-
in er því nauðsynlegur liður i gerð áætlana
eða spásagna um þróun landbúnaðarins, en
jafnframt er nauðsynlegt vegna lánsfjáröflun-
arinnar að gera sér grein fyrir væntanlegri
þróun, hvert hún stefnir og hve langt, hvað
eru raungildi og hvað hugarórar.
Tafla X sýnir greiðsluyfirlit Ræktunarsjóðs,
en tafla XI sams konar yfirlit yfir Byggingar-
sjóð.
Við athugun taflanna er tvennt áberandi við
fyrstu sýn. Annað er það, að endurgreiðslur
af fyrri lánum eru hverfandi hluti útlánanna
á sama tima, eða fyrir Ræktunarsjóð 9% upp
i 18.8% af útlánum sama árs, en fyrir Bygg-
ingarsjóð 3.4% upp i 15.5%, þau ár, sem töfl-
urnar ná yfir. Stöðugt hefur þvi orðið að auka
sjóðina um megnið af útlánaupphæðinni. Hitt
áberandi atriðið er það, að tekjur sjóðanna,
utan rikisframlags, hrökkva mörg áranna ekki
fyrir vaxtagjöldum, tækniþjónustu og öðrum
kostnaði, einkum eftir að sjóðirnir taka að
starfa með verulegu lánsfé öðru en frá ríkinu.
Hjá Ræktunarsjóði eru gjöldin hærri en tekj-
urnar árin 1952, 1954 og 1955 og áætluð hærri
1956. Hjá Byggingarsjóði eru gjöldin hærri öll
árin nema 1953. Þetta myndi leiða til rýrn-
39