Ægir - 01.04.2013, Blaðsíða 24

24
„Faðir minn var Héðinn
Maríusson, útvegsbóndi á
Húsavík. Foreldrar hans voru
þau Maríus Benediktsson, út-
vegsbóndi á Húsavík og
Helga Þorgrímsdóttir, hús-
freyja. Maríus er ættaður aust-
an úr Kelduhverfinu. Helga
Þorgrímsdóttir er af vel
þekktri ætt, Hraunkotsætt, og
kunn baráttukona í verka-
lýðsmálum á Húsavík á fyrri
á tíð. Móðir mín er Helga
Jónsdóttir, húsfreyja á Húsa-
vík. Foreldrar hennar voru
þau Jón Ármann Árnason,
smiður á Fossi á Húsavík
(fæddur á Fljótsbakka) og
Kristbjörg Sigurðardóttir, hús-
freyja, (fædd í Brúnagerði,
Fnjóskadal). Við erum níu
systkinin, sex bræður og þrjár
systur. Ég var fjórða barn for-
eldra minna. Sex hafa búið
alla sína tíð á Húsavík,“ segir
Jón Ármann.
Heimilishaldið í Héðinshúsi
„Heimilishaldið í Héðinshúsi,
en heimili foreldra minna var
kallað því nafni, var líkt og
einkenndi barnmörg sjó-
mannsheimili víða annars
staðar við sjávarströndina á
þessum tímum. Við höfðum
búskap samhliða. Lengi vor-
um við með eina kú, 5-6 ær
og hænsni. Tún í Haukamýr-
inni var ein og hálf dagslátta
og þar var einnig kartöflu-
garður. Héðinshús var 68 fer-
metrar að stærð og gott ris.
Kjallari var undir öllu húsinu
og fyrstu árin með moldar-
gólfi. Þar var afmarkað sér-
stakt rými fyrir eina kú og
sex kindur. Hænsnin við
glugga uppi á litlum palli. Op
þar út. Sennilega algjört eins-
dæmi að hafa kú og kindur
undir gólfi á þessum árum
1931-35. Þetta veitti hita upp
fyrir sig undir borðstofuna,
sem var aðal dvalarstaðurinn
fyrstu árin. Húsið reisti afi,
Jón Ármann, árið 1925 og var
það þá með reisulegri húsum
þorpsins.
Stór eldstó var í húsinu og
hitakerfi frá henni. Þar var
mikið bakað og eldað enda
var matargerð mikil á heim-
ilinu. Alltaf var mikið sviðið,
kindahausar og fætur, og svo
voru selhreifar meðal annars
settir í súr og full áma af öðr-
um súrmat, eða jafnvel tvær
ámur. Kjöt var og einnig salt-
að. Kjöt var næstum aldrei á
borðum nema á sunnudög-
um. Mamma bakaði mjög oft
rúgbrauð sem var lagt í ofn-
inn snemma kvölds. Bakstur-
inn stóð í 10-12 tíma. Einnig
voru bökuð brauð af ýmsum
sortum úr hveiti. Mamma
nýtti mjólkina sem við feng-
um úr kúnni á margvíslegan
hátt. Hún átti skilvindu og
gerði skyr, osta og smjör. Ég
hafði lengi gaman af því að
sitja hjá henni við smjörgerð-
ina. Afi Jón Ármann smíðaði
góðan strokk fyrir hana.
Mamma leyfði mér að vera
með smáskeið og skafa
lambatugguna sem mér þótti
svo góð á bragðið. Úr varð
besta smjör sem ég hef
nokkru sinni smakkað. Ég
minnist þess hve vel hún
þvoði strokkinn að aflokinni
smjörgerðinni með miklu
heitu vatni. Gerilsneyðingin
var algjör. Við börnin fengum
ylvolga mjólkina að morgni.
Mamma renndi henni í sér
ílát í gegnum þétta grisju og
svo drukkum við hana. Einng
var lýsisskammturinn tekinn á
eftir. Við vorum ekki hvell-
sjúk systkinin.
Hjallur pabba var vel
þekktur. Hann var á horni
lóðarinnar um 30 metra frá
norðurhliðinni. Ég tel að
aldrei hafi jafn mikið af ýsu
og þorski verið hert eins og á
þessum hjalli föður míns sem
fór í heimilisnot. En árum
saman var barin ýsa eða
þorskur í kvöldmat í Héðins-
húsi og svo smurt rúgbrauð
eða spónamatur. Kvöldkaffi
var sjaldan haft heima.
Mamma var vön að
brenna kaffibaunirnar sjálf í
stórum svörtum potti og mala
þær í lítilli fallegri kvörn sem
nú er því miður glötuð.
Stundum fengum við strák-
arnir að mala kaffið í kvörn-
inni. Frá þessu lagði þægileg-
an kaffiilminn um allt hús og
stundum út á tún þegar kaffi-
baunirnar voru brenndar.
Hins vegar var kakó mikið
notað og vel yfir helmingur
vatn á móti mjólk.“
Þorskur fylgdi loðnunni
Jón Ármann segir að á vorin
hafi loðnan verið trygg í
Skjálfanda. Veiðum á henni
hafi fylgt mikil vinna og yfir-
lega.
„Pabbi vakti fram á kvöld
eða fór eldsnemma á morgn-
anna til að athuga hvort sæist
til torfu. Hún gat verið inni á
Saltvíkinni, vestur með Sand-
inum eða þá undan Hauka-
mýrinni. Ef vindur lagði af
landi var það nokkuð föst
venja að loðna leitaði skarpt
til fjörunnar. Þá reið á að ná
henni í fyrirdráttarnet eða þá
handháf sem var útbúinn
með löngu skafti. Oft náðu
pabbi og félagar hans meira
en þeir þurftu og var þá beita
seld til annarra. Við strákarnir
vorum ekki meira en sjö eða
átta ára gamlir þegar við
lærðum að beita loðnu og
venjulega fylgdi þorskurinn
loðnunni. Með komu loðn-
unnar var því mikil vænting
um góðan þorskafla, bæði
nærri Húsavík og eins „út og
vestur“ í Flóanum. Þessir
róðrar voru á árabátum. Vél-
bátar gátu farið út í Barminn
eða út af Brekunum. Þeir
stærstu fóru út með Tjörnes-
inu og Mánáreyjum. Ég man
vel eftir góðum aflahrotum
sem smádrengur og eins síð-
ar.
Þegar loðnu var að vænta
fór pabbi venjulega á fætur
um fimmleytið. Mamma einn-
ig og tók til nesti, oft mjólk í
þriggja pela flösku, smurt
rúgbrauð með kæfu eða
rúllupylsu, súrsaður matur
fylgdi einnig, köld söltuð svið
eða harðfiskur. Þetta var sett í
gráan matarkassa. Þessi kassi
er enn til. Í lokinu var vasa-
hnífur eða skeiðahnífur og
skeið, væri væta eða skyr
með í nestinu.
Pabbi tók sjóklæðin, sem
var olíustakkur og sjóhattur,
bæði gul að lit. Einnig vel
þæfða ullarvettlinga og fór í
góða ullarpeysu. Bússur voru
Æ G I S V I Ð T A L I Ð
Útgerð á sér langa sögu á Húsavík.