Dagblaðið Vísir - DV - 30.12.2011, Blaðsíða 46

bankans og Búnaðarbankans í
stjórnartíð Sjálfstæðisflokksins
og Framsóknarflokksins á ár-
unum 1998 til 2003. Hann telur
að rannsaka þurfi þessa einka-
væðingu. Tillaga um að fram
fari rannsókn á einkavæðingu
bankanna hefur dagað uppi
í allsherjarnefnd Alþingis án
þess að til hennar hafi spurst,
líkt og komið hefur fram op-
inberlega. „Já, það er alveg
furðulegt að þessi hugmynd
hafi dagað uppi […] Því það
sem við vitum um einkavæð-
ingu bankanna bendir til þess
að verulegir annmarkar hafi
verið á henni og er hugsanlegt
að þar hafi verið framin brot í
skilningi hegningarlaga. Það
er alveg furðulegt að enginn
á Alþingi hafi áhuga á því að
þetta verði kannað með svip-
aðri rannsókn og aðdragandi
hrunsins.“
Þorvaldur segir að það
liggi á að rannsaka einka-
væðinguna til að hægt verði
að rétta yfir þeim sem báru
ábyrgð á henni ef lögbrot
finnast við rannsóknina. „Nú
liggur hins vegar á að rann-
saka málið því eftir næsta ár,
2012, verður orðið of seint að
höfða mál vegna meintra lög-
brota í kringum einkavæðingu
bankanna. Ég bind reynd-
ar vonir við að farið verði í
rannsókn á einkavæðingunni
hjá hinu opinbera, til dæm-
is hjá sérstökum saksóknara.
Hinn möguleikinn er að ein-
hverjir skattgreiðendur höfði
mál á þeim forsendum að af
þeim hafi verið haft fé með
því að selja bankana á allt of
lágu verði til útvalinna vina
stjórnvalda. Slík málaferli
geta hrundið af stað opinberri
rannsókn.“
Spilling – gömul og ný
Þorvaldur nefnir að umræðan
um spillinguna á Íslandi sé
ekki ný af nálinni þar sem ís-
lenskir stjórnmálamenn á
fyrri hluta og um miðja síð-
ustu öld hafi talað um að ís-
lenskt stjórnmálalíf væri
spillt. Þorvaldur nefnir sér-
staklega Valtý Guðmundsson
og Bjarna Benediktsson í því
sambandi. „Þetta spillingartal
í sambandi við Ísland er ekki
nýtt af nálinni. Valtýr Guð-
mundsson, sem var langmer-
kasti stjórnmálamaður alda-
mótakynslóðarinnar að minni
hyggju, lýsti Íslandi sem ger-
spilltu landi. En hann gerði
það í einkabréfum innan fjöl-
skyldunnar, bréfum sem voru
ekki birt fyrr en löngu eftir
hans dag. Sömu sögu má segja
um Bjarna Benediktsson, síð-
ar forsætisráðherra, sem taldi
Ísland vera gerspillt þeg-
ar hann lýsti því í bréfum til
bróður síns á árunum 1930 til
1940. Mikið vildi ég þeir Valtýr
og Bjarni hefðu ekki bara lát-
ið nægja að lýsa þessu í einka-
bréfum innan fjölskyldunnar,
sem enginn fékk að vita um
fyrr en löngu eftir þeirra dag,
heldur hefðu verið hreinskiln-
ari og talað um þetta opin-
skátt. Því ef þeir máttu tala um
þetta í bréfum innan fjölskyld-
unnar þá hefðu þeir líka getað
gert það opinberlega. Það er
þetta sem hefur breyst,“ segir
Þorvaldur en með því á hann
við það sem áður hefur komið
fram: Að hrunið hafi fært okk-
ur heim sanninn um þá spill-
ingu sem hér ríki.
Þegar Þorvaldur er spurður
að því hvernig standi þá á
því að Ísland sé svo ofarlega
á listum alþjóðlegra stofn-
ana yfir minnst spilltu lönd í
heimi segir Þorvaldur að það
eigi sér mjög einfalda skýr-
ingu. „Aðalspillingarvísitalan
er sú sem gefin er út af stofn-
uninni Transparency Inter-
national í Berlín, og hún er
skilgreind mjög þröngt. Þar
er eingöngu átt við fjármála-
spillingu, mútugreiðslur í
þröngum skilningi. En spilling
í embætta veitingum kemur
ekki til álita eða fyrirgreiðslu-
spilling. Ef skilgreiningin yrði
rýmkuð þá myndi röð land-
anna breytast talsvert. Mín
tilfinning er hins vegar ekki
að útlendingar líti á Ísland
sem spillt land, ekki enn. Þess
vegna er afar mikilvægt að
skýrsla rannsóknarnefndar
Alþingis verði þýdd. Líkurn-
ar á því að okkur takist að rífa
okkur upp úr þessu, þannig að
annað hrun eigi sér ekki stað,
myndu stórbatna ef útlend-
ingar fá að vita hvernig allt var
í pottinn búið. Lykillinn að því
er að þýða rannsóknarskýrsl-
una þannig að allir geti lesið
hana.“
Ísland sem skrautfjöður
Þegar Þorvaldur er spurður
að því hvernig honum finn-
ist Íslendingum hafa tekist
að bregðast við hruninu segir
hann ýmislegt gott hafa verið
gert á meðan annað sé lak-
ara. Hið jákvæða telur Þor-
valdur vera að samstarfið við
Alþjóðagjaldeyrissjóðinn hafi
gengið það vel að atvinnulíf-
ið sé byrjað að rétta úr kútn-
um. „Mér finnst bæði hafa
tekist vel til og illa að reisa
efnahagskerfi landsins við
eftir hrunið 2008. Vel að því
leytinu til að hjól atvinnulífs-
ins eru aftur byrjuð að snúast.
Efnahagslífið er aftur komið af
stað fyrir alvöru eftir að hafa
legið niðri fyrstu misserin eftir
hrunið. Við sjáum þetta með-
al annars á því að atvinnu-
leysið hér á landi fór aldrei
upp undir 10 prósent eins og
menn héldu að myndi ger-
ast heldur er það núna á milli
6 og 7 prósent, sem er lítið á
Evrópuvísu. Þetta er til marks
um að endurreisnaráætlunin
sem ríkisstjórnin hefur haldið
utan um, og Alþjóðgjaldeyr-
issjóðurinn átti mikinn þátt í
að setja saman, hefur gengið
vel.“
Þorvaldur segir að þessi ár-
angur Íslands hafi leitt til þess
að litið sé á Ísland sem skraut-
fjöður í hatti Alþjóðgjaldeyr-
issjóðsins en sjóðurinn hef-
ur sætt harðri gagnrýni fyrir
þá aðstoð sem hann hefur
veitt ýmsum löndum víða um
heim í kjölfar efnahagserfið-
leika. „Enda mun Alþjóða-
gjaldeyrissjóðurinn líta svo á
að Ísland sé einhver fegursta
skrautfjöðrin í hans hatti. Við
sjáum þetta meðal annars á
því að jafnvel þeir menn sem
hafa gagnrýnt Alþjóðagjald-
eyrissjóðinn af hvað mestri
hörku, eins og til dæmis Jo-
seph Stiglitz, prófessor við
Columbia, hefur borið lof á
þá endurreisnaráætlun sem
sjóðurinn hjálpaði Íslending-
um að smíða. Stiglitz hefur
bæði gert þetta opinberlega
á vegum sjóðsins en einnig á
eigin vegum. Þannig að sjóðs-
mennirnir geta sagt sem svo
að ef þeirra hörðustu gagn-
rýnendur standa við bakið á
þeim á Íslandi þá hefur sjóðn-
um sennilega tekist nokkuð
vel upp.“
Þorvaldur segir hins vegar
slæmt hversu langan tíma
þessi vinna við endurreisnina
eftir hrunið hafi tekið og að
Alþjóðagjaldeyrissjóðurinn
hafi til dæmis þurft að vera
lengur hér á landi en búist var
við í upphafi. „Á móti kemur
að þetta hefur gengið of hægt,
samanber það að sjóðurinn
þurfti að vera hérna í þrjú ár
í staðinn fyrir tvö, eins og til
stóð, og einnig vegna þess
að gjaldeyrishöftin eru hér
enn þótt þau hafi upphaflega
eingöngu átt að standa í tvö
ár. Enginn veit hversu lengi
þau munu þurfa að standa.
Þau gætu þurft að standa í
fimm, sex eða sjö ár og sum-
ir vilja meira að segja meina
að þau gætu þurft að standa
þangað til krónan verður lát-
in víkja fyrir evru eða öðrum
erlendum gjaldmiðli. Þetta
er áhyggjuefni vegna þess að
reynslan sýnir það að gjald-
eyrishöft spilla; þau hvetja
menn til þess að fara framhjá
þeim og til þess að brjóta
lög. Það er eiginlega verið að
endurglæpavæða atvinnu-
lífið: Freisting útflytjenda til
að færa ekki erlendar gjald-
eyristekjur heim verður sum-
um þeirra óyfirstíganleg. Þess
vegna þurfa gjaldeyrishöft að
vera skammlíf, þegar þau eru
á annað borð talin vera nauð-
synleg.“
Hægagangur
í rannsóknum
Annað sem Þorvaldur tiltekur
sérstaklega í uppgjörinu við
hrunið er að rannsóknin á
efnahagsbrotum hrunsins
hafi ekki gengið nógu hratt
fyrir sig. „Svo er annar mæli-
kvarði á hægaganginn sem
blasir við öllum og það er
seinagangurinn í rannsókn-
um á hruninu. Nú eru liðin
meira en þrjú ár frá hruninu
og aðeins þrjár ákærur hafa
litið dagsins ljós hjá sérstök-
um saksóknara. Meira að
segja Eva Joly segir opinber-
lega að nú sé kominn tími
til að ákærurnar líti dagsins
ljós, nú ætti að vera nægur
tími liðinn frá hruninu. Þess
vegna liggur á að það gerist.
Þetta má ekki dragast langt
fram á næstu ár.“
Þorvaldur telur reyndar
að það þjóni hagsmunum
Sjálfstæðisflokksins og Fram-
sóknarflokksins að rannsókn-
ir á hruninu gangi hægt fyrir
sig þar sem hlutdeild þeirra
í því sé mikil. Dæmið sem
Þorvaldur tekur er af þeirri
tillögu Kristjáns Þórs Júlíus-
sonar, þingmanns Sjálfstæð-
isflokksins, að fjárveitingar
til Fjármálaeftirlitsins verði
lækkaðar. Fjármálaeftirlit-
ið rannsakar mál sem síðan
eru send áfram með kærum
til sérstaks saksóknara sem
rannsakar málin frekar í kjöl-
farið og gefur út ákærur eftir
atvikum. „Mér sýnist á öllu
að þeir [Sjálfstæðisflokkur-
inn og Framsóknarflokkur-
inn, innskot blaðamanns]
vilji bregða fæti fyrir endur-
skoðun stjórnarskrárinnar
og reyndar fyrir uppgjörið,
þeir ráðast til dæmis enda-
laust á Fjármálaeftirlitið til
þess að grafa undan því. Og
það blasir við af hverju það
stafar. Þessi forherðing er al-
varlegs eðlis. Sjálfstæðis-
flokkurinn hefur hag af því að
rannsóknin á hruninu mis-
takist. Þess vegna er maka-
laust að sjá að þingmaður
Sjálfstæðisflokksins [Kristján
Þór Júlíusson, innskot blaða-
manns] krefjist þess að fjár-
veitingar til Fjármálaeftir-
litsins verði lækkaðar og að
stofnunin verði rannsökuð
[…] Þetta stafar af því, held ég,
að við erum ennþá bara þró-
unarland í stjórnmálalegum
skilningi. Úlfúðin og vitleysan
á stjórnmálavettvangi keyrir
stundum um þverbak, eins og
þjóðin hefur fyrir augunum
frá degi til dags ef hún fylgist
með því sem er að gerast á Al-
þingi, og þetta spillir og tefur
– það er ekkert nýtt í því.“
Aftur að stjórnmálunum
Þorvaldur telur að eftirlitsað-
ilar og þær stofnanir sem sjá
um opinbera uppgjörið við
hrunið verði að fá ráðrúm til
að stunda sínar rannsóknir í
friði. „Fjármálaeftirlitið þarf
að fá skjól til að rannsaka og
koma málum áfram til sér-
staks saksóknara. Sannleikur-
inn er sá að Fjármálaeftirlitið
er mjög vel mannað. Sá sem
stýrir því, Gunnar Andersen,
er ekki í neinum stjórnmála-
flokki. Hann stendur algjör-
lega utan við allt þetta hér og
gæti þess vegna verið útlend-
ingur og fólkið sem vinnur
með honum er af sama tagi.
Þetta er harðsnúinn hópur og
þessu fólki treysti ég afar vel.
Þeim mun meiri ástæða er til
að tortryggja þá sem reyna
að grafa undan þeim. Mér er
kunnugt um að ekki aðeins
hafi verið reynt að grafa und-
an forstjóranum heldur líka
öðrum starfsmönnum með
því að reyna að finna eitthvað
misjafnt í fortíð þeirra,“ seg-
ir Þorvaldur sem fæst ekki til
að segja nákvæmlega frá því
hvað hann eigi við með þess-
um síðustu orðum sínum.
Við erum komnir aftur að
þess lags stjórnmálum í nú-
tímanum sem samtal okkar
hófst á með tilvísun til helstu
orsakavalda hrunsins 2008 og
Þorvaldur telur vera svo stórt
vandamál í íslensku samfé-
lagi – stjórnmálum sem hann
vill uppræta með gagnsæið að
vopni. Miðað við sýn Þorvald-
ar á íslensk stjórnmál eigum
við enn langt í land með að
ná því markmiði og gera al-
mennilega og endanlega upp
við hrunið. n
„Mér finnst
bæði hafa
tekist vel til og illa
að reisa efnahags-
kerfi landsins við eftir
hrunið 2008
Þróunarland Þorvaldur segir að Ísland sé bara
ennþá þróunarland í stjórnmálalegum skilningi.
Hann bindur vonir við að frumvarp stjórnlagaráðs
geti breytt miklu þar um. mynd Sigtryggur Ari
46 Viðtal 30. desember 2011 Áramótablað