Són - 01.01.2014, Blaðsíða 127

„frosinn og má ei losast“ 125
Um hlutskipti Jónasar í þessu tilliti hefur fleira verið ritað (sjá Kristján
Jóhann Jónsson 2007:101−112 og 2014:26−39).
Nýsöguhyggja
Til þess að lesa kvæðið um grátittlinginn er hentugast að halla sér að
að ferðum nýsögu hyggjunnar (e. new historicism) og leita skiln ings á
samtíma Jónasar. Ekki hefur margt verið ritað um nýsögu hyggju á ís-
lensku en nýjasta efnið um það er í bókinni Grímur Thomsen. Þjóð erni,
skáld skapur, þver sagnir og vald (Kristján Jóhann Jónsson 2014:78-89).
Banda ríski bókmennta fræðingurinn Meyer Howard Abrams hefur sett
fram fjórar megin hugmyndir til þess að lýsa því hvernig bókmennta-
textinn lítur út frá sjónarhorni nýsögu hyggjunnar í bókmennta rann-
sóknum. Útleggingar hans má í stuttu máli draga saman á þennan hátt
(1999:184–190):
1. Í bókmenntum er ekkert yfirsögulegt, fagurfræðilegt svið sem
er óháð efnahag, samfélagi og stjórnmálaaðstæðum. Tíma lausar
rök semdir um fegurð segja heldur ekkert um bókmenntir.
2. Bókmenntatextinn er ekki heild þar sem leyst er úr öllum átök um
á listrænan hátt. Undir yfirborði textans leynast átök um vald,
stétt, kyn og annað það sem skapar bókmenntir.
3. Sagan er ekki safn staðreynda og viðburða sem hægt er að nota
í bak grunn fyrir bókmenntir tímabils og bókmenntirnar geta
ekki spegl að söguna. Ekki verður heldur vísað til hennar á ein-
hliða hátt sem efnahags- eða efnislegra forsendna sem hafi mót að
textann.
4. Sérhver bókmenntatexti er í sívirkum tengslum við þær stofn anir,
trú, menningarstrauma, starfshætti og framleiðsluhætti sem við
köllum sögu.
Mörg þessara atriða koma til álita þegar farið er yfir umræðuna um Jónas
Hallgrímsson.
Margir hefja umræður um nýsöguhyggju á því að bera hana saman
við „gamla“ söguhyggju sem er þá jafnframt stundum höfð að spotti en
það er ekki vel til fundið. Söguhyggja á sér langa sögu og hefur tekið
ýmsum breytingum. Allri söguhyggju fylgir sú trú að skýringa sé að
leita í sögunni og að sagan skipti nútímann miklu máli (Hens-Piazza