Gripla - 01.01.2001, Síða 146

144
GRIPLA
íslendinga með samskonar fréttatíningi og þessvegna getum við haldið okkur
siðmenntaða þjóð.
5. Að lokum
Jón Ólafsson hafði að hvötum Alberts Thura prests í smíðum frá því um 1738
samantekt um lærða menn íslenska frá upphafi eða íslenska bókmenntasögu
sem fyrr var á minnst. í því skyni að gera slíkt rit sem best leitaði Jón bréflega
til íslenskra vitmanna um fróðleik. Bókmenntasaga Jóns er varðveitt í eigin-
handarriti hans í Ámasafni (Add. 3 fol.) og er meðal merkari rita hans, þó enn
óútgefin en oft ívitnuð. Úr bókmenntasöguriti Jóns hefir Hálfdan Einarsson
skólameistari á Hólum trúlega þegið sitthvað í sína bókmenntasögu sem fyrst
kom út í Kaupmannahöfn 1777, en í inngangi getur Hálfdan loflega um Jón
Ólafsson.54 Hálfdan var að námi í Kaupmannahöfn frá 1750 og til 1755 og á
þeim tíma las hann handritið að bókmenntasögu Jóns og gerði útdrætti og
heilar uppskriftir úr sumum greinum.55 í bréfi til Jóns Ólafssonar 15. september
1763 segir Hálfdan meðal annars:
Mikið er það ef yðar herculei labores [stórvirki] skuli ei sjá ljósið nokk-
urn tíma, heldur uppetast af blattis et tineis [mel og ormum], eða að
minnsta kosti liggja á einhverju Biblioteqve [bókhlöðu] sem ei hefur vit
á og engin not af. Studium Antiqvarum [fomfræðaiðkun] má að vísu
kalla mér sé óviðkomandi en að öll yðar opera [verk] verði tandem [um
síðir] að engvu er mér næsta ókært — utinam [eg vildi] eg hefði frá
yðar hendi operum titulos [ritverkatitla] og generalem divisionem [al-
menna sundurgreining] hvers eins af yðar skrifum, so þau kynni men-
tionerast [áminnast] í mínum litlum piece [ritlingi] eg hefi nú í 11 ár
erfiðað uppá og heitir Conspectus Hist. Literariæ Islandicæ [Drög að
sögu lærdómsmanna íslenskra] sem kannske verði Prodromus vastioris
operis [fyrirrennari eyðilagðs verks]. Yðar hef eg í mínum conspectu
[drögum] sumstaðar minnst og haft hef eg þá lukku að nokkrir lærðir
menn utan og innanlands hafa kverið séð og approberað [látið sér falla
í geð]. En það er enn ei fuldstændigt og skal ætíð heita conspectus.56
54 Sciagrapliia Historiæ Literariæ Islandicæ ... facit Halfdanus Einari. Havniæ 1777.
55 Jón Helgason. Jón Olafsson frá Grunnavík, bls. 198, 341.
56 AM 995 4to, bl. 204.