Gripla - 01.01.2001, Síða 156

154
GRIPLA
að blanda saman tveimur sjónarhomum, þ.e. annars vegar hvert tilefni nafns-
ins er og hins vegar hvert það er sótt.
2. Tilefni nafngifta
2.0 Inngangur
Finnur Jónsson (1912, 1930) flokkar ær- og kýmöfn í fjölmarga flokka og
undirflokka, t.a.m. setur hann í sérstakan flokk nöfn sem eiga við hvítar kind-
ur, annar flokkur er fyrir flekkóttar, gráar, o.s.frv. Eg hafði hliðsjón af flokkun
Finns en kýs að hafa kerfið einfaldara, enda hlýtur flokkunin að ráðast af efni-
viðnum og engin von til að sama kerfí eigi við kindur, kýr og naut. Sú flokkun
sem ég miða við er í meginatriðum eftirfarandi:
1) Nöfn dregin af uppruna
2) Nöfn dregin af ættemi
3) Nöfn dregin af eiganda
4) Nöfn dregin af útliti
5) Nöfn dregin af atferli og „innræti“
Hver flokkur greinist síðan nánar í undirflokka sem gerð verður grein fyrir
jafnóðum.
Eðli málsins samkvæmt er ekki hægt að skipa nálægt því öllum nöfnunum
í flokka á gmndvelli tilefnis eða ástæðu nafngiftar, tildrög nafngiftarinnar eru
yfirleitt ókunn og því er hér um að ræða misjafnlega líklegar ágiskanir. Stærsta
einstaka „flokkinn" fylla því nöfn þar sem vonlítið virðist að geta sér til um
tilefnið.
2.1 Nöfn dregin afuppruna
Hér em nöfn sem dregin eru af heimkynnum nautanna, þ.e. af nöfnum bæja,
sveita, byggðarlaga og landshluta. Eins og fyrr sagði var uppmna nautanna
(þ.e. frá hvaða bæ þau vom) getið í hluta þeirra heimilda sem notaðar voru, en
í hluta þeirra kom einungis fram úr hvaða landsfjórðungi þau vom. Ég hafði því
ekki tök á að bera öll nöfnin saman við viðeigandi bæjanöfn eða byggðarlaga
og eflaust eiga nafngiftir fleiri nauta rætur að rekja til heimkynna þeirra.