Gripla - 01.01.2001, Blaðsíða 193

ANDMÆLARÆÐUR
191
uppi alþýðumaður sem lærðir menn hafa leitað til um sérfræðileg efni, þ. á m.
rúnir og sú spuming vaknar hvort þessir lærðu menn hafi verið einhuga í því
að halda vemdarhendi yfir þess háttar fólki. Ég hefði viljað sjá frekari túlkun
á verkum Jóns lærða, viljað að doktorsefni hefði kannað hvort hann hefði
verið einstæður hraustur einstaklingur á 17. öld eða bara réttur og sléttur utan-
garðsmaður sem ekki hefði átt sér neina jafningja meðal alþýðu manna.
I 5. kafla verksins ræðir doktorsefni um fjórar galdrabækur og hefur mál
sitt með því að vitna í Tóuvers Klemusar Bjamasonar sem hljóðar svo:
Hier Rek eg fe mitt/
yfír Gudz garda/
stirme Eg yfer þui
stinnumm varda,
styng eg a þad
sterkumm kuarda,
Dys Heitir sii
dýrleg möder,
Hún vill syna
saude geýma,
vlfur vill byta
og berslyta,
Klumsa sie vlfur,
Wlfur sie klumsa
J nafne fodur og sonar og anda Heylags/ (197).
Ekki er vitað til þess að úlfar hafi nokkm sinni verið á íslandi og því verður að
ætla að versið sé erlent að uppruna, eins og reyndar Jón Samsonarson hefur
bent á. Þetta leiðir hugann að galdrakvemm á Islandi. Hvað skyldu þau vera til
mörg? Hve gömul skyldu þau vera? Og hvert skyldi vera efni þeirra?
Doktorsefni tekur þá skynsamlegu afstöðu að fjalla um fjögur þeirra og
rekja efni þeirra eftir föngum. Sá galli er aftur á móti á úrvalinu að þar em
tvær bækur sem aðeins er unnt að dæma um eftir endursögn. Annars vegar Bót
eður viðsjá sem ég minntist á hér áðan en hins vegar kver það sem hún kallar
Skálholtsskræðu. Um bæði þessi kver gildir það að ólíklegt er að þau hafí náð
einhverri útbreiðslu. A bls. 197 neðanmáls eru talin upp nokkur handrit og
segir þar m. a. svo: