Gripla - 01.01.2001, Síða 221

SVÖR VIÐ ANDMÆLARÆÐUM
219
innar um ólíka orðræðu stjórnsýslu og alþýðu ásamt vangaveltum um menn-
ingarleg áhrif og strauma frá meginlandi Evrópu. Engar niðurstöður býður sú
umræða þó upp á að sinni, þar sem rannsóknir skortir í þessu efni.
Undarlegt þykir andmælanda að birt skuli tilvitnun upp úr Malleus Male-
ficarum Maleficas á latínu en að síðan skuli stuðst við enska þýðingu á ritinu.
Virðist hann álíta að þar með hafi doktorsefnið viljað flagga fáfengilegri latínu-
kunnáttu. Tilefni umræddrar tilvitnunar er þó allt annað, og hefði andmælandi
líklega áttað sig á því hefði hann litið á útgáfuár latneska ritsins sem er 1615.
Þetta 386 ára gamla eintak af Nornahamrinum uppgötvaði ég fyrir tilviljun á
Landsbókasafninu þegar ritgerðin var langt komin, og þótti bæði mér og leið-
beinanda mínum viðeigandi að hefja fyrstu tilvitnun í Nomahamarinn upp úr
því. Mér vitanlega er þetta eina eintak Nomahamarsins sem til er hér á landi á
latínu. Finnist annað er mér stórlega til efs að það geti verið eldra. Bókin er
hinsvegar orðin lúin, blöðin þurr og kjölurinn harður, svo þetta eintak varð ekki
notað að neinu gagni. Það má því segja að tilvitnunin hafi þjónaði einskonar
viðhafnarhlutverki sem fyrsta tilvísun í ritið, auk þess sem með henni var vakin
verðskulduð athygli á þessu stórmerka gagni í bókakosti Landsbókasafns.
Hinsvegar þykir mér full langt seilst þegar andmælandi sér ástæðu til þess
að upplýsa háskólasamfélagið um merkingu orðanna tabula quæstionum, sem
hann álítur að undirrituð hafi ekki skilið (og þá væntanlega ekki viðstaddir
heldur, eða hvað?). Með fullri virðingu fyrir latínukunnáttu 1. andmælanda, þá
held ég að þetta hafi verið óþarfi.
Rittengsl og lærð orðræða á 17. öld
Einhver slægur er í þeim hluta andmælanna sem lúta að lærðri orðræðu á 17.
öld, að svo miklu leyti sem athugasemdimar koma ritgerð minni beinlínis við.
Menn hafa all lengi velt því fyrir sér að hve miklu leyti sé unnt að draga álykt-
anir um rit- og hugmyndatengsl í ljósi málfars einstakra samtímaheimilda á
17. öld — og dregið í efa að Character bestiæ eftir séra Pál prófast Bjömsson
í Selárdal sé undir eiginlegum áhrifum frá Nornahamrinum þrátt fyrir sláandi
orðalagslíkingar sem ég bendi m.a. á í Brennuöldinni (ÓÞ 2000:37, nmgr.).2
Sverrir Tómasson telur að það hefði verið
2 Því má skjóta hér inn að Matthías Viðar Sæmundsson hefur í ritgerð sinni „Galdur og geð-
veiki" (2001:381) fullyrt að Páll í Selárdal hafi mun fremur orðið fyrir áhrifum af riti Johanns
Weyers De Præstigiis Dsemonum (1583) heldur en Nomahamrinum eftir þá Sprenger og