Gripla - 01.01.2001, Blaðsíða 227

SVÖR VIÐ ANDMÆLARÆÐUM
225
um það hverskonar galdraráð hafi verið í umferð. Lýsingin á galdrakveri Jóns
lærða, sem og galdraskráin úr Skálholti, varpa nokkru ljósi á þetta og koma
heim og saman við aðrar heimildir, sem þó eru ekki teknar til sértækrar grein-
ingar í Brennuöldinni. Hér verða lesendur einfaldlega að treysta því að höf-
undur hafí kynnt sér þau gögn sem um er getið í handritaskrá heimildaskrár-
innar, þeirra á meðal eru handritin sem andmælandi telur upp í ræðu sinni og
fullyrðir að undirrituð hafi ekki „gefið sér tíma til að athuga“.9 Dylgjur af
þessu tagi eru vægast sagt óviðeigandi í opinberri andmælaræðu, enda verður
þeim ekki svarað frekar.
Skilningur á samtímaheimildum
Þegar hér er komið andmælum Sverris Tómassonar fer loks að hilla undir skyn-
samlega umræðu og hugleiðingar sem taka mætti til athugunar. Margrétar saga og
áhrif hennar eru til dæmis rannsóknarefni. Að vísu slær andmælandi því fram að
undirrituð hafi ekkert „vitað af ‘ Margrétar sögu. Hér hefði mátt stilla orðum í hóf,
auk þess sem fullyrðing hans um að Margrétar saga hafi á 17. öld verið „önnur
hönd ljósmóðurinnar“ þarfnast nánari rökstuðnings. Hann horfir fram hjá því að
galdrar þeir sem teknir eru til umræðu í Brennuöldinni tengjast annarsvegar þeim
dómsmálum sem komu upp á sautjándu öld, hinsvegar þeim þjóðsögum sem varð-
veist hafa frá seinni tímum. Margrétar saga er hvergi nefnd í íslenskum galdra-
málum fyrir dómstólum og engin dæmi hef ég fundið um hana (notkun hennar
öllu heldur) í þjóðsögum. í yfirliti því sem gefið er í Brennuöldinni um einstök mál
og tilefni þeirra (ÓÞ 2000:175-184) má sjá að stundum ergetið um „rúnablað til
lækninga“ en erfitt er að átta sig á því hverskonar kveisublöð eru þar á ferðinni.
Sverrir Tómasson veltir því fyrir sér hvenær menn á seinni öldum fara að
„trúa því að rúnir geti hrinið á fólki til góðs eða ills?“ og spyr hvort sá átrún-
aður sé til kominn „vegna túlkana húmanista á fombókmenntum“. Nú má
spyrja hvort sérstakrar túlkunar sé þörf á þessu atriði. Frásögn Eglu af því þeg-
ar Egill skóf niður rúnir þær sem höfðu nærri banað stúlkukindinni sem frá er
sagt í 73. kafla, ætti að vera nógu skýr, sem og ummælin fleygu: „Skalat mað-
ur rúnir rista nema ráða vel kunni “10 Hversu langt geta menn gengið í að þyrla
9 Hér er ég að vísa til handritanna AM 738 4to; AM 970 4to; AM 687 d og e 4to; AM 428 a
12mo og AM 434 d 12mo sem öll voru skoðuð gaumgæfilega meðfram fjölda annarra heim-
ilda í handritasöfnum Ámastofnunar, Landsbókasafns og Þjóðskjalasafns, eins og fram kem-
ur í heimildaskrá Brennualdarinnar og víðar (Ólína Þorvarðardóttir 2000, 197, 394).
10 íslendingasögur og þættir I, 73: 428; sjá einnig Ólína Þorvarðardóttir 2000:234-35.