Peningamál - 01.02.2002, Blaðsíða 2

PENINGAMÁL 2002/1 1
Verðbólga hefur reynst meiri og þrálátari á undan-
förnum mánuðum en vonast hafði verið til. Mæld
sem tólf mánaða hækkun neysluverðs fór verðbólga
stigvaxandi á síðasta ári og varð 9,4% frá upphafi til
loka þess. Verðbólga á fjórða ársfjórðungi var heldur
meiri en Seðlabankinn spáði í nóvember síðast-
liðnum en frávikið var þó vel innan skekkjumarka.
Ársfjórðungslegar verðbólguspár hafa reynst of lágar
allt síðan í febrúar á síðasta ári. Ástæðan er ekki síst
sú að gengi krónunnar lækkaði nánast stöðugt frá
miðju ári 2000 þar til snemma í desember 2001, en í
spám bankans hefur jafnan verið reiknað með
óbreyttu gengi frá spádegi til loka spátímabilsins.
Rætur gengislækkunarinnar jafnt sem verðbólgunnar
sjálfrar liggja hins vegar í þeirri ofþenslu eftirspurnar
sem varð á árunum 1998 til 2000 og launahækkunum
langt umfram vöxt framleiðni sem héldu áfram af
fullum krafti 2001.
Gengi krónunnar lækkaði í kjölfar 0,8% vaxta-
lækkunar Seðlabankans 8. nóvember sl. og náði lág-
marki 28. nóvember. Það var þá orðið tæplega 4½%
lægra en miðað var við í verðbólguspánni sem bank-
inn birti í nóvember sl. Góðar fréttir af utanríkis-
viðskiptum og afkomu útflutningsgreina undir lok
nóvember og síðar samkomulag aðila vinnumarkaðar
um frestun á endurskoðun kjarasamninga sneru
þróuninni hins vegar við. Við bættist síðan ákvörðun
um auknar aflaheimildir og undir lok janúar var
krónan nærri 8% sterkari en þegar hún náði lágmarki
í nóvember. Mun betra jafnvægi hefur ríkt á gjald-
eyrismarkaði undanfarnar vikur en lengst af á síðasta
ári. Til marks um það er að óvænt 0,9% hækkun vísi-
tölu neysluverðs í janúar olli ekki nema mjög tíma-
bundinni ókyrrð. Styrking krónunnar undanfarnar
vikur veldur því að verðbólguspáin sem birtist í
þessu hefti Peningamála byggist á hærra gengi en
miðað var við í síðustu spá og er það í fyrsta skipti
síðan í maí árið 2000 sem gengisviðmiðun hefur
hækkað þegar ný verðbólguspá er gerð.
Sennilegt er að endurbætur sem gerðar hafa verið
að undanförnu á mörkuðum sem Seðlabankinn vinn-
ur á hafi leitt til betra jafnvægis og minni sveiflna á
gjaldeyrismarkaði. Settur hefur verið á laggirnar
millibankamarkaður með gjaldeyrisskiptasamninga
og er þess vænst að hann stuðli að skilvirkari miðlun
lauss fjár og marktækara vaxtarófi á millibanka-
markaði. Einnig hefur bankinn átt viðskipti við við-
skiptavaka á gjaldeyrismarkaði framhjá markaðnum
vegna sérstakra og óvenjulegra tilefna. Þá hafa
endurhverf viðskipti við Seðlabankann á undan-
förnum misserum að fullu bætt úr þeim lausafjár-
skorti sem orðið hefur vegna inngripa Seðlabankans
á gjaldeyrismarkaði og hækkunar bundinna inn-
stæðna lánastofnana vegna bindiskyldu. Einstakar
stofnanir eiga því að geta mætt lausafjárþörf innan
núverandi kerfis án þess að til sértækra aðgerða komi
af hálfu Seðlabankans.
Eins og áður hefur komið fram í Peningamálum
taldi Seðlabankinn að gengi krónunnar hefði verið
orðið mun lægra en efnahagslegar aðstæður gáfu til-
efni til. Í nóvember voru því forsendur fyrir tölu-
verðri styrkingu þess. Sem fyrr segir snerist gengis-
þróunin við í byrjun desember. Bankinn telur líkur á
framhaldi þessarar þróunar á næstunni. Áætlanir
benda til að viðskiptahallinn í ár verði jafnvel enn
minni en spáð var í desember sl., eða á bilinu 4% til
4½% af landsframleiðslu. Þá benda kannanir
bankans til að bankar, Landsvirkjun, sveitarfélög og
Inngangur
Vextir óbreyttir að sinni