Skírnir - 01.09.1989, Page 70

320
ÞÓRIR ÓSKARSSON
SKIRNIR
Vikivaki er ekki heilsteypt listaverk; klofningur hugsunar - sem speglast í
samsetningu bókarinnar - á sök á því að lesandinn fær ekki þá fullnægingu
sem hið alskapaða veitir.16
Þessi einkenni bókarinnar voru alla jafna skoðuð sem mistök höf-
undar. Menn töldu að honum hefði ekki lánast að skapa heildstætt
verk. Einnig í þessu tilliti tengist umfjöllun danskra ritdómara um-
ræðu manna hér á landi um upphafsár íslenskra nútímaskáldsagna.
Þar hafa oft borið á góma „ófullkomnar“ eða „gallaðar" skáldsögur
á borð við Hel Sigurðar Nordals, Vefarann miklafrá Kasmír eftir
Halldór Laxness og Bréf til Láru eftir Þórberg Þórðarson. Sögurn-
ar hafa verið skoðaðar sem „skáldskapur í smíðum frekar en heil-
steypt verk. Þar má rekja sköpunarferlið hrátt, skráning hugsana
án mikilla bollalegginga um form“.17
„Ofullkomleiki“ þessara skáldverka hefur reyndar fáum þótt
rýra ágæti þeirra. I honum hafa menn einmitt séð frumleika þeirra
og nýtísku — jafnvel kosti og „fullkomnun“. Skoðanir hafa hins
vegar verið skiptar um það hvort „ófullkomleikinn“ stafi af því að
höfundunum hafi ekki tekist að að skapa „fullkomin" verk eða af
meðvitaðri uppreisn þeirra gegn skáldsagnahefð samtímans.
Um fagurfræðilegt gildi Vikivaka má sjálfsagt lengi deila. En
sjálfur svaraði Jaki Sonarson öllum þeim sem vilja gagnrýna form-
gerð sögunnar, - og það í æði háðskum tón. A einum stað í
Vikivaka er hann látinn segja um atburðina sem hann leitast við að
skýra frá:
Æ, að þetta væri draumur einn. Eða saga. En sú þyrfti þá helzt að vera ritin
af manni, sem kynni að skipa niður hlutunum í réttri röð: ákveðnar grund-
vallarreglur og hugsanasamhengi ómissandi, jafnvel þótt slíku yrði ekki við
komið nema til sýndaráhrifa - svo sem verða hlýtur um óhugsanlega at-
burði. Bók án borgaralegs öryggis er í raun réttri óþolandi. (145)
Ein og sér ættu þessi ummæli að nægja til að sýna fram á það hve
meðvitaður Gunnar var í andófi sínu eða uppgjöri við vel grundað
skáldsöguformið, þar sem allt á sér fastan sess innan afmarkaðrar
heildar. Brotakennd samsetning sögunnar er með öðrum orðum
enginn „galli“ frá hendi höfundarins, þó að lesendur sem óvanir
eru slíku tiltæki kunni að álíta það.