Skírnir - 01.09.1989, Blaðsíða 77

SKÍRNIR BÓK ÁN BORGARALEGS ÖRYGGIS
327
hin listræna og vel byggða saga Sœlir eru einfaldir. í þessum sögum
er leitast við að rúma röklausa skynjun tilverunnar innan afmark-
aðs ramma raunsæisskáldsögunnar, og þar leggur alvitur sögumað-
ur svo að segja allt upp í hendurnar á lesendum.
Fulltrúi seinni stefnunnar er hins vegar Fjallkirkjan. I þessari
sögu lýtur ytra formið sífellt í lægra haldi fyrir efninu. Og þar gefur
sögumaður sig fullkomlega á vald endurminningunum og lýsir
jafnvel hversdagslegum smáatburðum af svo mikilli natni og innlif-
un að þeir verða skáldlegir. Upphaflegum hugmyndum sínum með
frásagnarhátt Fjallkirkjunnar hefur Gunnar lýst svo:
I henni eins og lífinu sjálfu átti ekki að vera nein höfuðpersóna, enginn
„þráður“. Hún átti að vera mynd af lífinu. [. . .] Eg hafði ekki í hyggju að
skrifa neina skáldsögu í venjulegu formi. Þetta átti bara að vera „bók“.
[... ] En svo varð úr þessu leikur. [...] Þetta varð óviljandi skáldskapur.20
Hér er augljóslega á ferðinni sama viðhorfið og uppvakningarnir
höfðu til lífsins, þar sem „hver rolla er í raun og veru tifandi fer-
skeytla" (168).
En Vikivaki speglar ekki aðeins fortíð Gunnars Gunnarssonar.
Það er líkt og skáldið sjái einnig í sögunni fyrir örlög sjálfs sín,
heimkomuna til Islands og einangrunina sem beið hans þar. Eða
hvað er óskabýlið Skriðuklaustur í Fljótsdal annað en örlítið út-
færð mynd af Fokstað í Súlnadölum? Og skyldi vera hægt að lýsa
skyndilegu og að sumu leyti dularfullu brotthvarfi Gunnars sjálfs
úr danskri og íslenskri bókmenntasögu öllu betur en gert er í loka-
kafla Vikivaka}
Tilvísanir og athugasemdir
Sveinn Skorri Höskuldsson lánaði greinarhöfundi ljósrit af blaðadómum
danskra gagnrýnenda um Vikivaka. Eru honum færðar bestu þakkir fyrir.
1. Gunnar Gunnarsson. „Listamaðurinn og þjóðfélagið," Afmæliskveðja
til Ragnars Jónssonar. Reykjavík 1954, bls. 48.
2. Hér má sömuleiðis minna á ummæli Halldórs Laxness um söguna:
„Hin unaðslega draugasaga Vikivaki, sem sögð er með slúngnum list-
brögðum og gædd flestum eiginleikum ljóðmælis, að versgerð undan-