Skírnir - 01.09.1989, Page 112

AITOR YRAOLA
íslensk viðbrögð
við spænsku borgarastyrjöldinni
UM ÞESSAR MUNDIR er þess minnst að hálf öld er liðin frá lokum
borgarastyrjarldarinnar á Spáni. Enginn atburður annar í síðari
tíma sögu Spánar hefur verið áhrifameiri né vakið viðlíka áhuga
sagnfræðinga, jafnt innan Spánar sem utan. Þrátt fyrir mikilvægi
spænsku borgarastyrjaldarinnar í sögu Evrópu á þessari öld, er
ekkert fræðilegt verk til um það hvaða augum íslendingar litu þetta
stríð. Greining á því, sem skrifað var í helstu blöð og tímarit á Is-
landi 1936-39, leiðir þó í ljós að hér voru háðar ritdeilur, sem áttu
rætur að rekja til borgarastríðsins. Athugun sú, sem hér fer á eftir,
tekur bæði til þess hve mikið íslensk blöð og tímarit fjölluðu um
stríðið og svo hins hvers kyns umfjöllunin var. Þá verður og fjallað
um það sem komið hefur á bók varðandi styrjöld þessa. Ennfremur
má nefna tilmæli um fjárhagsaðstoð handa spænska lýðveldinu,
þátttöku Islendinga í alþjóðaherdeildunum, birtingu skáldskapar
um stríðið og annars konar áhrif á málfar og orðanotkun á íslensku.
Þessar staðreyndir sýna, að slíkra atburða var beinlínis getið í
blöðum, og þeir höfðu áhrif á almenningsálitið. Auk þess hratt
stríðið af stað hugmyndafræðilegum deilum sem skiptu íslenskum
blöðum og þar með almenningi í fylkingar og flokka, annars vegar
mjög tengda málstað lýðveldissinna og hins vegar málstað
Francosinna.
I
Spænska borgarastyrjöldin geisaði á sama tíma og andstæður voru
mjög að skerpast í stjórnmálum Evrópu og Spánn varð vettvangur
átaka milli þýsks og ítalsks fasisma annars vegar og sovésks komm-
únisma hins vegar. Á milli þessara höfuðandstæðna stóðu vestræn
lýðræðisríki og þeirra á meðal var annað spænska lýðveldið. Það