Skírnir - 01.09.1989, Síða 211

SKÍRNIR
WOLFGANG EDELSTEIN . . .
461
ekki hefur verið birt. Þá eru í bókinni nokkrar greinar og ræður um grund-
völl og forsendur samfélagsfræði. Sumar þeirra eru ritaðar í vörn gegn árás-
um óupplýstra andstæðinga samfélagsfræðinnar. I þessum hópi er greinin
„Uppgangur og afdrif samfélagsfræðinnar 1974-1984“ sem fyrst var flutt
sem erindi á stórri ráðstefnu Menntarannsóknafélags Ameríku (AERA) í
Chicago í apríl 1985. Sú grein var birt á ensku á árinu 1986. Þar setur Wolf-
gang ofsóknirnar gagnvart samfélagsfræðinni í alþjóðlegt samhengi við
framgang nýíhaldsstefnu.
Nokkru rúmi er eytt í bókinni til að verja þroskasálfræði svissneska
fræðimannsins Jeans Piagets og bandaríska sálfræðingsins Lawrence
Kohlbergs og fleiri kenningar sem voru samfélagsfræðinni leiðarljós. Ekki
er vanþörf á eftir að Arnór Hannibalsson, Guðmundur Magnússon o. fl.
hafa fjallað um þær af „yfirgripsmikilli vanþekkingu" og blandað þeim
saman við fjarskyldar eða óskyldar hugmyndir. A hitt skal þó minnt hér og
lögð á þung áhersla að „kenning Piagets“ er ekki bara það sem Piaget sjálfur
segir. Margt annað fólk hefur notað hugmyndir hans og Kohlbergs við
rannsóknir sínar og þannig átt þátt í að móta þroskasálfræðina. Það sem
gerist í skólastofunni er líka mikilsvert. Piaget eða réttara sagt þroskasál-
fræði hans er nærstödd í einhverri mynd í flestum íslenskum skólastofum.
Hvort kennarar vitna í Piaget eða Kohlberg þegar þeir rökstyðja starf sitt
skiptir ekki máli í þessu sambandi. „Omenguð“ kenning Piagets er því
hvergi til nema í bókum eftir hann sjálfan og hin „mengaða" kenning liggur
oft ágætlega við höggi.
Tilgáta mín er sú að almennur skilningur, túlkun og framkvæmd þroska-
sálfræði Piagets á Islandi sé allt önnur en samfélagsfræðin gerir ráð fyrir.
Túlkun Wolfgangs og annarra aðstandenda samfélagsfræðinnar á hug-
myndum og rannsóknum Piagets og Kohlbergs, einkum í kennsluleiðbein-
ingum með samfélagsfræðinámsefni og í stefnuyfirlýsingum Menntamála-
ráðuneytis, er trúlega ekki meginfarvegur þessara hugmynda inn í íslenskt
skólakerfi eða umræðu um skólamál á Islandi. Kennarar Kennaraháskóla
Islands og Háskóla Islands eru að líkindum mun áhrifameiri túlkendur
kenninga Piagets en Wolfgang. Eg minnist þess að hafa tekið ítarlegt nám-
skeið í þroskasálfræði hjá Guðnýju Guðbjörnsdóttur í Félagsvísindadeild
Háskóla Islands þar sem fjallað var um kenningar Piagets og Kohlbergs,
löngu áður en ég kynntist hugmyndum íslensku samfélagsfræðinnar að
gagni. Síðan skiljum við, vesælir nemendur, þessar hugmyndir okkar skiln-
ingi og við túlkum rannsóknarniðurstöður sem okkur eru kynntar á þann
máta sem okkur finnst koma að gagni í starfi okkar. Utkoman getur orðið
óþekkjanleg fyrir trúa nema Piagets. Þetta held ég að Wolfgang sjáist yfir
þegar hann kvartar undan „ímynduðum algildiskröfum“ kenningar Piagets
(sjá inngangsorð, bls. 12) en þar vísar hann einkum til algengrar gagnrýni
á þroskastigakenningar Piagets. Er ekki hugsanlegt að einhver fylgjandi
Piagets hafi einhvern tíma verið full djarftækur í málflutningi?
Það er fyrir utan ramma þessarar greinar að fjalla í ítarlegu máli um „inn-
30 — Skírnir