Skírnir - 01.09.1989, Blaðsíða 212

462
INGÓLFUR Á. JÓHANNESSON
SKÍRNIR
setningu“ Piagets inn í íslenska skólakerfið en fróðleg til samanburðar er
grein Valeri Walkerdine um það efni á Bretlandi, „Developmental Psycho-
logy and the Child-Centred Pedagogy: The Insertion of Piaget into Early
Education“ (1984). Walkerdine telur m. a. að pólitískar og menningarlegar
aðstæður hafi haft úrslitaáhrif á þróun breskrar uppeldisfræði, einkum
á það hvaða hugmyndir einstakra leiðtoga og fræðimanna voru hagnýttar
og hvers vegna. Sambærileg umfjöllun um Island krefst viðamikilla rann-
sókna.
Samfélagskenning ogframfaratrú
Mest af rúmi fyrri hluta Skóla - náms-samfélags fer í að setja fram og skýra
kenningu um samfélagið. Samfélagskenningin er tiltölulega einföld og hún
er skýrt og skilmerkilega fram sett. I stuttu máli er samfélagskenning
Wolfgangs sú að íslenskt þjóðfélag hafi þróast frá jtví að vera einfalt yfir í
að vera flókið. Þessi breyting hafi orðið hraðari á Islandi en í flestum öðr-
um löndum (sjá t. d. bls. 39). Þessi breyting, sem einnig er breyting frá
hlutstæðum samskiptum til óhlutstæðra samskipta (sjá t. d. bls. 66), leiði af
sér að bernska á síðari hluta 20. aldar sé ólík bernsku í landbúnaðarsamfé-
lagi sem á íslandi stóð vel fram á 20. öld. Wolfgang tók þátt í starfi þessa
samfélags á unglingsárum sínum á fimmta áratugnum (var í sveit í Húna-
vatnssýslu) og því fór fjarri að sveitasamfélagshættir væru að fullu liðnir
undir lok þegar höfundur þessarar greinar gekk tíu og hálfan mánuð sam-
tals í barnaskóla á árunum 1963-7. Raunar er ekki frítt við að gæti
rómantíkur um gamla bændasamfélagið þegar Wolfgang ræðir um að allt
uppeldi hafi verið „heildstætt og hagnýtt: Börnin voru nærstödd þar sem
unnið var“ og mikið er gert úr læsi bændafólks (bls. 57). I ljósi þessa verða
ásakanir um andþjóðernisstefnu Wolfgangs og samfélagsfræðinnar bros-
legar, en jafnframt grátlegar þegar haft er í huga hversu harkalega Wolfgang
og sumt nánasta samstarfsfólk hans var leikið í sögukennsluskammdeginu
svokallaða veturinn 1983-4 og m. a. ásakað um andþjóðernislegan hugsun-
arhátt.
Þann hluta samfélagskenningar Wolfgangs sem lýtur að skólum má
draga saman sem hér segir: Skólinn er lentur í ógöngum af því að hann hef-
ur ekki fylgt eftir hinni öru þjóðfélagsþróun (sjá t. d. bls. 14). Svar Wolf-
gangs við þessu er skóli sem byggir starf sitt á „vísindalegri“ þekkingu í sál-
fræði og námsskipunarfræði („curriculum theory“). Tvær stuttar tilvitnan-
ir í texta Wolfgangs verða að nægja:
Þekkingarbyltingin hefur reynst eldurinn undir eimkatli iðnbylt-
ingarinnar, driffjöðrin í framvindu tveggja síðustu alda. Og þá er
auðsætt að komið er að hlutverki skólanna í breytingakerfi
samtímasögunnar (bls. 21, skrifað 1966/1967).
I sem stystu máli sagt reyni ég að færa rök að því að málfar, hug-