Skírnir - 01.09.1989, Page 216

466
INGÓLFUR Á. JÓHANNESSON
SKÍRNIR
er illskiljanlegt óinnvígðum. Á íslandi er tungutak af þessu tæi oft fullt af
útlendum slettum, svo ekki sé minnst á hið alræmda nafnorðahröngl sem
iðulega einkennir stíl sérfræðinga. Auðvitað er sérhæfðs orðaforða víða
þörf í nútímaþjóðfélagi, t. d. er starf lækna tengt flóknum efnafræðiformúl-
um sem krefst verulegrar kunnáttu á því tiltekna sviði til að skilja. Félags-
vísindamenn hafa búið til lítt skiljanleg hugtök úr íslenskum orðstofnum
(þótt texti Wolfgangs sé á stöku stað örlítið hástemmdur er bókin í heild
blessunarlega laus við verstu vankanta slíks orðfæris) í stað þess að leggja
sig fram um að tala og skrifa mál sem gerir þekkingu og hugmyndir að-
gengilegar. Með þessum hætti skapa þessir hópar sér bása sem einangra þá
frá öðrum. Hvort sem þetta er gert viljandi eða óviljandi hefur það alltaf
þær afleiðingar að skapa þeim vald sem byggist á því að útiloka annað fólk.
Fagvitundarbarátta leiðtoga íslensku kennarastéttarinnar hefur í ríkum
mæli snúist um álit og virðingu kennara ekki síður en launakjör. Virðing
getur að vissu leyti komið í stað tekna þótt röksemdafærsla leiðtoga ís-
lenskra kennara sé einmitt sú að hærri laun komi í kjölfar aukinnar virðing-
ar. Uppaþjóðfélagið á Islandi hefur svo aukið á vanlíðan kennara. Fjöldi
kennara hefur umtalsverða háskólamenntun að baki og svíður að sjá við-
skiptafræðinga og aðra með sambærilega menntun að árafjölda mala gull
(eða halda að þetta fólk mali gull). Barátta um viðurkenningu á starfi
kennara er pólitísk þótt hún hafi verið sett fram sem barátta um tæknilega
viðurkenningu á sérfræðikunnáttu en ekki skilgreind sem barátta um póli-
tískt vald til að ákvarða launakjör og virðingu.
Eg tel að vandamál íslenskra skóla verði ekki leyst með því að lýsa því
yfir að kennarar séu „fagmcnn". Tregða háskólamenntaðra kennara gagn-
vart uppeldis- og kennslufræðinámi, sem oftast er mestmegnis sálfræði, er
ekki eingöngu byggð á fordómum og vanþekkingu. Margt þessa fólks hef-
ur langa menntun í kennslugreinum og skarpan skilning á samfélaginu í
kringum skólann. Skortur á sérhæfðri, „vísindalegri" þekkingu í sálfræði er
alls ekki til marks um fagmennskuleysi eða vanhæfni til að kenna. Fagvit-
undarstefna, sem felst í að gera tiltekið þröngt svið þekkingar (sálfræði) að
stórasannleik um færni til að kenna börnum og unglingum, er röng. Enn-
fremur beinir hugmyndafræði fagmennsku sjónum frá því að öll þekking er
pólitísks eðlis, þ. m. t. þekking félagsvísindafólks í Félagsvísindadeild Há-
skóla íslands. Með því á ég ekki við að kennsla þessa fólks sé áróður fyrir
stefnumálum tiltekinna stjórnmálaflokka. Það sem kennt er í deildinni
mótast af því að deildin fylgir tilteknum fræðihefðum (sálfræði og vísinda-
trú) sem eiga sér pólitíska fortíð úti í hinum stóra heimi. Vísindi og fræði
væru ekki til ef þau væru hlutlaus. Vísindaleg námsskipunarfræði („scien-
tific curriculum theory“) varð t. d. fyrst til í Bandaríkjunum sem svar við
vaxandi innflutningi fólks frá Austur-Evrópu og Asíu á fyrri hluta 20.
aldar.
Hugmyndafræði fagmennskunnar styður kröftugar tilhneigingar í þá átt
að líta á menntamál sem „vandamál“ sem hægt sé að leita tæknilegra, sér-