Skírnir - 01.09.1989, Page 243

SKÍRNIR
ÖLD HRÆVARELDS OG GRÍMU
493
IV
Olafur Jóhann Sigurðsson hefur sýnt og sannað með ljóðagerð sinni að það
er hægt að yrkja vel um vandamál samtímans undir hefðbundnum háttum.
í ljóðum hans kveður við tón sem hefur verið grunntónn íslenskrar ljóðlist-
ar allt frá dögum Bjarna og Jónasar. A því mikla breytingaskeiði sem ís-
lensk ljóðlist hefur gengið gegnum síðustu fjörutíu árin hafa ýmsar yfirlýs-
ingar verið gefnar út. Ein sú frægasta er eflaust yfirlýsing Steins Steinars um
að hið hefðbundna ljóðform sé nú loksins dautt. Ljóð Olafs Jóhanns og
fleiri endurnýjunarskálda sýna ótvírætt að þessi yfirlýsing stóðst ekki.
Islensk ljóðlist stóð það föstum fótum að ekki var hægt að umbylta henni
á einni nóttu. Hinu má ekki gleyma að endurnýjunar var þörf og flest hinna
betri skálda slaka á kröfum hefðarinnar, endurnýja ljóðmálið og laga það
að breyttum tímum. Allur mikill skáldskapur verður til í glímunni við
hefðina eins og Eliot hefur bent á. Það er augljóst að módernisminn hefur
haft djúp áhrif á skáld eins og Snorra Hjartarson og Hannes Pétursson og
aukið listgildi ljóða þeirra. Ólafur Jóhann hefur líka lært heilmikið af mód-
ernískum skáldskap en eins og fyrrgreind skáld kýs hann að halda tryggð
við íslenska ljóðhefð og rómantískan náttúruskilning.
Nútímaskáldskapur er iðulega talinn eiga upphaf sitt í rómantíkinni og
á þetta einnig við hérlendis. Mörg rómantísk skáld litu á sig sem spámenn
og töldu sig skynja betur en aðrir menn guðdóminn og einingu alls sem er.
Þau höfðu sannan og fagran boðskap fram að færa og þau gerðu tilkall til
að þeim væri trúað. Nútímaskáldið er í allt annarri stöðu á okkar tímum.
Það er einangrað og enginn hlustar á orð þess og boðskap, a. m. k. ekki þeir
sem mestu ráða um framvindu heimsmála. Þetta neikvæði í tilverunni er
eitt helsta yrkisefni skálda í dag og Ólafur Jóhann er þar engin undantekn-
ing. Ljóð hans eru ort í þeim tilgangi að reyna að hafa áhrif þó erfiðlega
gangi að fá menn til að hlusta á tímum þar sem málmurinn ræður ríkjum. I
ljóðinu „Spurnir“ í Virkjum og vötnum spyr Ólafur sjálfan sig til hvers
hann sé að yrkja:
Heldur þú jafnvel að orð þín, ymur og virki
einhverjum fái bjargað og rætur hans styrki?
Það sem einkum skilur að rómantísk skáld og nútímaskáld er að hin síðar-
nefndu glíma við óvissuna um hvort ljóð þeirra hafi einhver áhrif á öfug-
þróun nútímans. I mörgum bestu ljóða Ólafs Jóhanns vega salt örvænting
og von; vonleysið virðist oft á tíðum þrengja óþyrmilega að skáldinu. Þetta
á ekki síst við um Virki og vötn; í Að lokum gætir meiri stillingar en vonin
er þar einnig býsna veikróma.
32 — Skímir