Sagnir - 01.06.2013, Síða 112

113
og ridd urum sem ekki eru færir um að
hafa stjórn á skapi sínu.
Með þessu móti er dregin fram sér-
stök aristókratísk sjálfsmynd og lögð
áhersla á mikil vægi þess að halda hópinn
og greina sig frá öðrum meðlimum sam-
félagsins. Þess sést einnig merki í við-
horfi til hjónabanda innan riddara sagna.
auðugum og voldugum höfðingjum á
Íslandi 13. aldarinnar hafði ekki dugað
eitt hjóna band til að ná mark miðum
sínum í lífinu, heldur tóku þeir sér
einnig frillur.8 Það gaf þeim til dæmis
kost á að stofna til tengsla við fleiri en
eina fjöl skyldu, sem hentaði sérstak lega
vel til að afla sér stuðnings frá minni
höfðingjum og stórbændum.9 Þetta
var á skjön við þá hugmynd sem hafði
unnið sér fylgis á meginlandi Evrópu.
Hjóna bandið taldist ekki lengur samn-
ingur milli tveggja fjölskyldna heldur
heilagt sam band tveggja einstaklinga
og órjúfan legt sakramenti. sú stefna
var runnin frá kirkjunni og vann gegn
hags munum evrópskrar aristókratíu en
sjónar mið kirkjunnar unnu smátt og
smátt á og aristókratían lærði að nýta sér
kosti þessarar nýju stefnu.10 strax undir
lok 12. aldar hóf kirkjan að gagnrýna
frillu lífi á Íslandi og sú gagn rýni fór
vaxandi á 13. öld.11 Ef marka má ridd-
ara sögurnar virðist þetta viðhorf hins
vegar loks hafa náð að festa rætur
meðal veraldlegra valdamanna á 14. öld.
riddarar eiga sér ekki frillur. tak mark
þeirra er að finna sér löglega eigin konu
af háum ættum sem getur borið þeim
og ríki þeirra löglegan erfingja. Fóst-
bræðurnir, jafningjarnir, mægjast inn-
byrðis. Vegna áhrifa frá kirkju og nýjum
póli tískum aðstæðum urðu mægðir
mikil væg leið íslenskrar aristó kratíu til
að sam sama sig öðrum af sama sauða-
húsi og skil greina sig sem hóp með
sam eiginlega hagsmuni.
Hlutverk kvenna í
hjónabandspólitík
Í íslenskum riddarasögum vottar fyrir
annars konar hugarfarsbreytingu í
tengslum við hjónabandspólitík, sem
snýr að siðferði kvenna. Áður fyrr hafði
mun þyngri refsing beðið karla sem
frömdu legorðsbrot en kvenna. Leg-
orðs brot voru fyrst og fremst álitin
brot gegn fjölskyldu konunnar en ekki
henni sjálfri, hvort sem um var að ræða
nauðgun eða ekki.12 sé miðað við okkar
eigið gildis mat er þetta að mörgu leyti
kaldrana legt viðhorf en í því felst líka
að skömmin vegna legorðs lá hjá karl-
kyns ættingjum konunnar en ekki henni
sjálfri. Það var hlutverk karl mannanna
að hafa gætur á kynlífi og líkama maka
síns eða kvenkyns ættingja og ef eitt-
hvað kom upp á var það hann sem
hafði brugðist skyldu sinni sem karl-
maður. að sama marki hafði hún ekki
brugðist skyldu sinni sem kona.13 Ekki
verður séð að konur hafi beðið mikla
álits hnekki fyrir kynhegðun sína, því
lítil áhersla var lögð á meydóm brúðar.
Frillu lífi kom ekki í veg fyrir lög legt
hjóna band konu síðar meir og almennt
séð virðist það ekki hafa verið ljóður á
ráði konu að hafa fleiri en einn rekkju-
naut um ævina.14 Meiru virðist hafa
skipt að eignast auðuga konu en hreina
mey og þótt varla hafi það þótt konu
til tekna að hafa verið í tygjum við
einhverja undir máls menn, þá hefur lík-
lega ekki gilt hið sama um náin kynni
þeirra við höfð ingja.15
Þetta olli því meðal annars að konur
voru í að stöðu til að valda deilum milli
Vor2013-A5-288+4bls-BN.indd 113 6/5/2013 5:19:28 PM