Sagnir - 01.06.2013, Blaðsíða 137

138
skoðana bræður hans atvinnu á rauða
plan inu. nokkrir þeirra voru nem endur
sem reknir höfðu verið eða flæm st úr
Mennta skólanum á akureyri veg na
þátttöku sinnar í félagsstörfum komm-
únista. Ber þar að nefna Hallgrím Balda
Hall gríms son sem hætti námi við Ma
í mót mæla skyni við skólayfirvöld.31
Þekk tastur varð hann fyrir þátttöku
sína í borgara styrjöldinni á spáni. Hann
var einnig lykil maður í einkennisbúinni
lið sveit KFÍ, varnarliði verkalýðsins.32
réttlínu maðurinn eindregni Eggert
Hall dór Þorbjarnar son, sem síðar starf-
aði fyrir Komintern í Moskvu og var
sá Íslendingur sem naut mests trausts
Moskvu valdsins eftir að hann lauk námi
eystra, var meðal starfsmanna, sem og
Ás geir Blöndal Magnússon sem síðar
varð einn helsti mál fræðingur landsins
og forstöðu maður Orðabókar Há skóla
Íslands. Eftirtaldir foringjar kommúnista
störf uðu líka á rauða planinu: Kristinn
E. andrés son, síðar framkvæmda stjóri
bók mennta félagsins Máls og Menn-
ingar, rit stjóri tímarits félagsins sem
og Þjóðviljans og aðal stofnandi MÍr,
Menn ingartengsla Íslands og ráð-
stjórnar ríkjanna; andrés straum land,
síðar for stjóri sÍBs; Eyjólfur Árnason,
fyrir myndar nemi í Vestur háskólanum
í Mosk vu; Karl nikulásson, róttækur
skóla piltur og félagi Hallgríms og
gunnar jóhannsson, einn aðalleiðtogi
komm únista á siglufirði en hann var
verk stjóri á rauða planinu og varð síðar
þing maður sósíalistaflokksins.33 auk
þeirra starfaði sverrir Kristjánsson,
síðar sagn fræðingur, á skrifstofu einka-
söl unnar.34
Pólitískir andstæðingar kommúnista
og andstæðingar einkasölunnar höfðu
sterk ar skoðanir á því starfsliði sem
sam an var komið á síldarplaninu norður
á siglu firði. sjálfstæðismenn í bænum
höfðu orð á því að „ekki væri annað
sjáanlegt en að [Einar] væri að gera
Einka söluna að Kommúnistiskri upp-
eldis stofnun.“35 slík sjónarmið ber í
raun ekki að undra, því sýnt er að Einar
Ol geirsson hafi nýtt fram kvæmda-
stjóra stöðu sína í síldar einkasölunni til
þess að auð velda kommúnistum að ná
meiri hluta á 3. þingi sambands ung ra
jafnaðar manna sem haldið var á siglu-
firði í september 1930. Í frétt í bæjar-
blaðinu Siglfirðingi var fullyrt að einka-
salan hafi haft „30–40 menn með fullu
kaupi rúmum mánuði lengur en nokkur
önnur söltunar stöð“ á siglufirði þetta
ár.36 af þessum ummælum má draga þá
ályktun að hópur kommúnista á rauða
plan inu hafi ekki farið frá siglu firði í
lok ver tíðar, heldur staldrað þar við til
að sækja sambands þingið. rituð lýsing
á því hvernig umhorfs var á rauða
plan inu í byrjun nóvember árið 1930
stað festir að starfsmenn plansins voru
ekki með hugann við síldarsöltun og
þau verk sem henni fylgdu. Þar segir
m.a. „Á þessu makalausa „rauða torgi“
liggur í hrærigraut enn þann dag í dag
alt, sem notað hefir verið við söltunina í
sumar [...] Ekki er sjáanlegt að neitt hafi
verið gert til að koma neinu af þessu í
hús nje að ganga skipulega frá því undir
veturinn.37 Því er ljóst að hinir ein dregnu
komm únistar, sem höfðu sumar dvöl á
stað num, hafi í sam vinnu við heima-
menn nýtt tímann á siglu firði í vertíðar-
lok til að búa jarð veginn undir endan-
legan klofning meðal jafnaðar manna.
Þór oddur guðmunds son greindi frá
undir búningi þingsins í sendibréfi og
nefndi hann þá nöfn jóns rafns sonar,
aðal bjarnar Péturs sonar og andrésar
Vor2013-A5-288+4bls-BN.indd 138 6/5/2013 5:20:07 PM