Sagnir - 01.06.2013, Page 157

158
ítrasta megni styðja Finna í neyðar vörn
þeirra“.78
Íslendingar höfðu lýst yfir ævarandi
hlut leysi árið 1918 í von um að það myndi
best tryggja öryggi þeirra. að mati Þórs
White head sagn fræðings samsvaraði
hlut leysið „þeirri hugsjón þjóðarinnar
að búa frjáls og sjálfráða“ í landi sínu.79
rof sovét manna á hlutleysi Finnlands
var því óhugnan legt fordæmi um
hvernig gæti mögulega farið fyrir frelsi
Íslendinga. Í áðurnefndri fréttaskýringu
Vesturl ands snemma í desember 1939
kom fram sú niðurstaða að stríðið í
Finn landi sýndi „áþreifanlega, að frelsi
og full veldi smáríkjanna er fallvalt. stór-
veldi, sem virða hvorki lög né rétt, hafa
ráð smá ríkjanna alveg í hendi sér.“80
inn rásin í Finn land flutti styrjöldina
skrefi nu nær Íslendingum. athygli styrj-
aldar aðila heims styrjaldarinnar beindist
að norður löndum og ýmsir óttuðust
að vetrar stríðið væri upphafið að því
að sovét ríkin og Þýskaland skiptu þeim
með sér.81 Héðinn Valdimarsson, sem
sagði sig úr sósíalistaflokknum vegna
ágreinings um vetrarstríðið, var til
dæmis á meðal þeirra sem mátu stöðuna
í þessu ljósi og taldi hann að þar félli
Ísland í hlut Þjóðverja.82
Niðurstöður
Viðbrögð Íslendinga við innrás sovét-
manna í Finnland eiga sér fáar hlið-
stæður. Fá dæmi eru um að Íslendingar
hafi sýnt slíkan samhug með erlendri
þjóð og þeir gerðu með Finnum vetur-
inn 1939–1940. samúð með Finnum og
aðdáun á þeim birtist skýrt í orð ræðunni
um stríðið en afstaða almennings lýsti
sér þó best í þátt töku hans í fjölda-
aðgerðum sem gengu út á að sýna
samhug með finnsku þjóð inni. sú ríka
samúð sem Finnum var sýnd hér á landi
á einum helsta hátíðs degi Íslendinga,
sem jafnframt var annar dagur vetrar-
stríðs ins, ber vitni um sannar lega sjálf-
sprottin viðbrögð almennings. sömu
sögu er að segja af þátt töku í við-
burðum Finnlandsdagsins 10. desember
og Finnlands söfnuninni eins og hún
lagði sig. svo virðist sem aldrei hafi
safnast saman jafn mikill fjöldi manns
í reykja vík á fullveldistímanum eins og
á fullveldis deginum 1939 og þrátt fyrir
erfiðar aðstæður í efna hagslífi varð Finn-
lands söfnunin jafn framt bæði um fangs-
mesta og víð tækasta fjár söfnun sem
haldin hafði verið á Íslandi. Finnlands-
söfnunin sýnir einnig að Íslendingar
stóðu hinum norður löndunum hvergi
að baki í vilja til að leggja til hinnar
alþjóð legu Finnlandshjálpar. Finn lands-
hjálp Íslendinga verður að teljast eftir-
tektar verð að teknu tilliti til smæðar
þjóðarinnar og fjarlægðarinnar frá vett-
vangi og eftir þessu var tekið í Finnlandi.
Eins og fram hefur komið áttu
viðbrögð Íslendinga við vetrarstríðinu
sér margs konar hliðstæður á Vestur-
löndum og sér í lagi á norðurlöndum.
Líkt og í skandinavíu gaf vetrarstríðið
norrænum samhug hér á landi byr undir
báða vængi. Finnar, sem Íslendingar
höfðu lítil samskipti við á fyrri árum,
voru án nokkurs vafa viður kenndir sem
hin mesta vinaþjóð sem bar að styðja
vegna þess að þeir voru norðurlanda-
þjóð. Þessi staðreynd ber þess einnig
vitni að Íslendingar sáu sjálfa sig sem
hluta af bræðra lagi norðurlanda. sam-
úðar hreyfingin tengist enn fremur sjálfs-
mynd Íslendinga sem smáþjóðar sem
lifði og hrærðist í orðræðu sjálfstæðis-
baráttunnar. Þannig dáðust Íslendingar
Vor2013-A5-288+4bls-BN.indd 158 6/5/2013 5:20:17 PM