Jökull - 01.12.1970, Page 10

Mynd 5. Þorvaldur Búason við hæðarmælingu.
Fig. 5. Altitude measurements, taken as a part
of a gravity survey.
þykktarmælingu og skjálftamælingin. Þessi að-
ferð byggist á því, að þyngdarsviðið á hverjum
stað er háð þéttleika þess efnis, sem undir mæli-
staðnum liggur. Því meiri sem þéttleikinn er,
því sterkara verður þyngdarsviðið. Nú er þétt-
leiki bergs um þrefalt meiri en íss. Þyngdar-
sviðið er því háð þykkt jökulsins á sérhverjum
stað. Því þykkari sem jökullinn er, því veikara
verður þyngdarsviðið miðað við sömu hæð.
Þyngdarsviðið er hins vegar einnig háð hæð
staðarins. Því verður að mæla hæðina með mik-
illi nákvæmni, helzt má ekki skeika nema broti
úr metra. Loks þarf þykkt jökulsins að vera
þekkt i einum mælipunkti.
LEIÐANGUR Á BÁRÐARBUNGU
SUMARIÐ 1969
Megintilgangur leiðangursins á Bárðarbungu
sumarið 1969 var tvíþættur: 1) að reyna að
bora enn dýpri holu með bræðslubornum en
tekizt hafði sumarið áður og 2) að grafa og
bora með snúningsbor í gegnum sem flest ár-
lög í hjarni jökulsins, því að sýni tekin með
bræðslubornum úr hjarninu er ekki unnt að
nota til tvívetnismælinga.
Lagt var af stað frá Reykjavík 24. maí kl. 9.
Ferðin inn í Jökulheima gekk mjög greiðlega,
enda var nú í fyrsta skipti í slíkum leiðangri
ekið yfir Tungná á hinni nýju brú við Sigöldu.
Þarna var allstór hópur á ferðinni, því að auk
Bárðarbungufara var annar leiðangur á vegum
Jöklarannsóknafélags Islands og Raunvísinda-
8 JÖKUL.L 20. ÁR
stofnunar Háskólans að leggja á Vatnajökul
undir stjórn Carls J. Eiríkssonar og Braga
Árnasonar. Einnig var hópur úr Flugbjörgunar-
sveitinni að leggja í þjálfunarferð á jökulinn
og Guðmundur Jónasson með hóp ferðamanna.
Daginn eftir var haldið á jökulinn, og gekk
mjög greiðlega að komast upp á jökulbrúnina.
Þegar komið var tæplega hálfa leið að Gríms-
vötnum, skildu leiðir og héldu Bárðarbungu-
farar í norðurátt. Leiðangursstjóri þeirra var
Páll Theodórsson, en auk hans voru í þessum
leiðangri Hörður Hafliðason, Magnús Eyjólfs-
son og Oddur Benediktsson.
Sunnudagskvöldið og aðfaranótt mánudags
var ekið upp á Bárðarbungu og tjaldað þar
snemma morguns í svartaþoku. Um hádegið
vöktu sólargeislar leiðangursmenn og kom þá í
ljós, að hábungan var um tveimur kílómetrum
norðar. Var nt'i haldið þangað og bækistöð sett
upp nokkur hundruð metra suðaustur af há-
brún Bárðarbungu. Var slegið upp „borskála",
gömlu jöklatjaldi, þar sem gat hafði verið skor-
ið í botn tjaldsins fyrir borinn. Var borun haf-
in með bræðslubornum kl. 17 þennan dag, 26.
maí. Var bræðsluborinn síðan stöðugt í gangi
fram til 4. júní, en þá var hann kominn niður
á 108 m dýpi. Var unnið á vöktum. Gekk bor-
unin greiðlega, meðan borað var í hjarni, og
tók ekki nema um 20 klukkustundir að bora
fyrstu 34 metrana, en þar tók samfelklur ís
við. Dró þá mjög úr borhraðanum, enda bræðir
borinn þá meira og minna út frá sér. Verður
holan þá mun víðari og kjarninn grennri. Oft
bráðnaði mestur hluti kjarnans. Dró þetta að
sjálfsögðu töluvert úr gildi kjarnans. Stundum
fengust mjög góðir kjarnar, en ekki er enn
ljóst, hvers vegna árangurinn gat verið svo mis-
jafn.
Einn markverðasti árangur þessarar borunar
voru tvö öskulög, sem fundust í hinum slitr-
ótta ískjarna, hið fyrra á 80 m dýpi, en hið
síðara á 101 m dýpi. Fyrra öskulagið var ör-
þunnt, 100—200 örsmá korn, sem lágu nokkuð
jafnt dreifð í láréttu lagi. Þrátt fyrir svo lítið
öskumagn, sást lagið mjög greinilega í tærum
ísnum. Síðara öskulagið var hins vegar töluvert
þykkara, en kjarninn var þar mjög grannur.
Út frá þrivetnismælingum má fara nokkuð
nærri um aldur íssins á mismunandi dýpi, og
má af því ráða, að efra öskulagið sé frá gosinu
í Grímsvötnum árið 1934 og hið neðra frá