Jökull

Issue

Jökull - 01.12.1976, Page 92

Jökull - 01.12.1976, Page 92
stæðið og svo önnur rás til suðurs, eitthvað á annan kílómetra. Þannig var hægt að lækka grunnvatnið, svo að án þess að dæla, var unnt að steypa á þurru 2,5 m djúpa sökkla. Undir hverjum sökkli eru 12 forspenntir steyptir staur- ar, þeir ganga jafnframt upp í sökkulinn. Það er eðli auravatna eins og allra annarra straumvatna á lausum botni að grafa sig niður, sé þrengt að þeim. A sama hátt grefur meginá sig niður, þar sem þverá fellur til hennar. Þver- áin veldur hydrodynamiskum-þverkrafti og botninn lætur undan, sé hann gljúpur. Þótt vatnsop Skeiðarárbrúar sé yfir 800 metrar á lengd, er frjálsræði árinnar heft. Hún hefnir sín á botninum. Ain er byrjuð lítillega að grafa sig niður samanber vatnsborðsstöðuna á fyrstu og síðustu mynd. AÐ LOKNU SKEIÐARÁRHLAUPI Hinn 25. september, þegar séð var næstum fyrir endann á hlaupinu, fór ég á fund Ragnars Stefánssonar í Skaftafelli og bað hann að gera samanburð á þessu hlaupi við önnur hlaup. Plann hefur haldið nákvæma dagbók um Skeið- arárhlaup allt frá 1922 og mun þetta vera hið 12. í röðinni. Ragnar segir: „Hlaupið er í flokki minni hlaupa, þó er það raunar ekki mjög frábrugðið undanförnum hlaupum. Eg álít til dæmis, að Skeiðará hafi nú flutt eins mikið vatn og 1972. í hlaupinu 1972 kom einnig hlaup í Gígju og Súlu, nú aðeins smáskvetta í Gígju. Má ekki jafna Gígju nú við Súlu 1972? Þá er aðalmunurinn nú og þá hlaupvatn Gígju 1972, sem er þá umfram það sem nú er.“ Eg spyr Ragnar um sérkenni hlaupsins, sem er að enda. Hann svarar: „Mikil brennisteins- lykt. Það er að vísu ekki neitt óvenjulegt, en hún hefur haldist út allt hlaupið og er enn æði stæk. Hún er meiri nú en í undanförnum hlaup- um. í júlí 1954 var mjög megn lykt. Þá drápust fuglar og skógurinn bliknaði, eins og þú manst. En ekki er gott að jafna þessu hlaupi saman við ’54-hlaupið, því að þá var vatnsmagnið langt um meira en nú og veður kyrr. Annað einkenni þessa hlaups er ,að nú brotna næstum engir jak- ar úr útfallinu. Það var að vísu einnig lítið 1972, en 1965 var jakadreif um alla sanda.“ Hlaupinu lauk 2. október, öll lykt rokin burt. Hinn 4. október var kominn ljós og fullkom- 90 JÖKULL 26. ÁR lega eðlilegur litur á vatnið. Hlaupvatnið reynd- ist 2,4 km3 í stað 3,2 km3 1972. Ef gerður er samanburður á þessum Grímsvatnahlaupum, sjá Jökul 23. ár, bls. 57, sést, að stærðarmunur hlaup- anna er sem næst hlaupvatn Gígju 1972, eins og Ragnar ályktaði. Skeiðará hélt sínu. Tímalengd milli Grímsvatnahlaupanna 1965 og 1972 var 6 ár og 5 mánuðir, en nú á milli hlaupanna 1972 og 1976, 4 ár og 5 mánuðir. Vatnsmagn hlaupanna er sem næst í réttu hlut- falli við tímalengdina á milli þeirra. Er hér máski á ferðinni vatnsbúskapur Grímsvatna- svæðisins í einfaldleik sínum? Rétt er að veita því athygli, að þekking á samspili Grímsvatna og Skeiðarár hefur skapað öryggi. Hér áður fyrr hefði það þótt algjör fjar- stæða að dvelja niður á Skeiðarársandi, þegar hlaup er að hefjast, hvað þá að hafa þar nætur- sakir, eins og vegavinnuflokkurinn gerði, sem ég nefndi í upphafi. Og svo meðan á hlaup- inu stendur, bætast fjölmargir mælinga- og rann- sóknamenn í hópinn. Allir unum við vel hag okkar. Það þarf þó raunar ekki að rekja jökul- hlaupasöguna ýkjalangt aftur í tímann til að sjá, að það var nokkur bíræfni að dvelja á Sand- inum við Skeiðará, nægir að hverfa aftur til áranna 1938 og 1934. Mælingar, sem gerðar hafa verið á hinum síðari hlaupum eða allt frá 1954 benda til þess, að hlaupin fari hægt minnkandi, bæði hvað heildarvatnsmagni og flóðtoppi viðvíkur. Telja má ljóst að þessi þró- un hefjist eftir hlaupið 1938. Að því hlaupi loknu virðist komast á kyrrð á Grímsvatnasvæð- inu eftir gosið og umbrotin 1934. En hvenær skiptir drekinn um ham? Áríðandi er, að fylgst sé rækilega með öllum breytingum á jöklinum, hvort heldur það snertir eldvirkni eða annað, sem gæti leitt til þess, að hinn hefðbundni hlaupastíll síðari ára raskist og breytist í stór- hlaup með rismiklum hættulegum flóðtoppi. Slíkt má ekki geta komið að óvörum. Að rannsóknum á hlaupinu störfuðu fjöl- margir. Ég vil færa þeim öllum bestu þakkir fyrir ánægjulegt samstarf. Það er alltaf ofurlítið kitlandi við þá frétt, að vatnsstaðan í Grímsvötnum sé að ná hámarki. - Verður það jöklafýlan, sem segir til um að næsta Grímsvatnahlaup sé hafið eða verður það skynjari í eða við Grímsvötn. Eða verður enn sem fyrr nef Ragnars í Skaftafelli nákvæmasta mælitækið? Sigurjón Rist.
Page 1
Page 2
Page 3
Page 4
Page 5
Page 6
Page 7
Page 8
Page 9
Page 10
Page 11
Page 12
Page 13
Page 14
Page 15
Page 16
Page 17
Page 18
Page 19
Page 20
Page 21
Page 22
Page 23
Page 24
Page 25
Page 26
Page 27
Page 28
Page 29
Page 30
Page 31
Page 32
Page 33
Page 34
Page 35
Page 36
Page 37
Page 38
Page 39
Page 40
Page 41
Page 42
Page 43
Page 44
Page 45
Page 46
Page 47
Page 48
Page 49
Page 50
Page 51
Page 52
Page 53
Page 54
Page 55
Page 56
Page 57
Page 58
Page 59
Page 60
Page 61
Page 62
Page 63
Page 64
Page 65
Page 66
Page 67
Page 68
Page 69
Page 70
Page 71
Page 72
Page 73
Page 74
Page 75
Page 76
Page 77
Page 78
Page 79
Page 80
Page 81
Page 82
Page 83
Page 84
Page 85
Page 86
Page 87
Page 88
Page 89
Page 90
Page 91
Page 92
Page 93
Page 94
Page 95
Page 96
Page 97
Page 98
Page 99
Page 100
Page 101
Page 102
Page 103
Page 104

x

Jökull

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Jökull
https://timarit.is/publication/1155

Link to this issue: 1. tölublað (01.12.1976)
https://timarit.is/issue/387294

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.

1. tölublað (01.12.1976)

Actions: