Jökull

Ataaseq assigiiaat ilaat

Jökull - 01.12.1976, Qupperneq 92

Jökull - 01.12.1976, Qupperneq 92
stæðið og svo önnur rás til suðurs, eitthvað á annan kílómetra. Þannig var hægt að lækka grunnvatnið, svo að án þess að dæla, var unnt að steypa á þurru 2,5 m djúpa sökkla. Undir hverjum sökkli eru 12 forspenntir steyptir staur- ar, þeir ganga jafnframt upp í sökkulinn. Það er eðli auravatna eins og allra annarra straumvatna á lausum botni að grafa sig niður, sé þrengt að þeim. A sama hátt grefur meginá sig niður, þar sem þverá fellur til hennar. Þver- áin veldur hydrodynamiskum-þverkrafti og botninn lætur undan, sé hann gljúpur. Þótt vatnsop Skeiðarárbrúar sé yfir 800 metrar á lengd, er frjálsræði árinnar heft. Hún hefnir sín á botninum. Ain er byrjuð lítillega að grafa sig niður samanber vatnsborðsstöðuna á fyrstu og síðustu mynd. AÐ LOKNU SKEIÐARÁRHLAUPI Hinn 25. september, þegar séð var næstum fyrir endann á hlaupinu, fór ég á fund Ragnars Stefánssonar í Skaftafelli og bað hann að gera samanburð á þessu hlaupi við önnur hlaup. Plann hefur haldið nákvæma dagbók um Skeið- arárhlaup allt frá 1922 og mun þetta vera hið 12. í röðinni. Ragnar segir: „Hlaupið er í flokki minni hlaupa, þó er það raunar ekki mjög frábrugðið undanförnum hlaupum. Eg álít til dæmis, að Skeiðará hafi nú flutt eins mikið vatn og 1972. í hlaupinu 1972 kom einnig hlaup í Gígju og Súlu, nú aðeins smáskvetta í Gígju. Má ekki jafna Gígju nú við Súlu 1972? Þá er aðalmunurinn nú og þá hlaupvatn Gígju 1972, sem er þá umfram það sem nú er.“ Eg spyr Ragnar um sérkenni hlaupsins, sem er að enda. Hann svarar: „Mikil brennisteins- lykt. Það er að vísu ekki neitt óvenjulegt, en hún hefur haldist út allt hlaupið og er enn æði stæk. Hún er meiri nú en í undanförnum hlaup- um. í júlí 1954 var mjög megn lykt. Þá drápust fuglar og skógurinn bliknaði, eins og þú manst. En ekki er gott að jafna þessu hlaupi saman við ’54-hlaupið, því að þá var vatnsmagnið langt um meira en nú og veður kyrr. Annað einkenni þessa hlaups er ,að nú brotna næstum engir jak- ar úr útfallinu. Það var að vísu einnig lítið 1972, en 1965 var jakadreif um alla sanda.“ Hlaupinu lauk 2. október, öll lykt rokin burt. Hinn 4. október var kominn ljós og fullkom- 90 JÖKULL 26. ÁR lega eðlilegur litur á vatnið. Hlaupvatnið reynd- ist 2,4 km3 í stað 3,2 km3 1972. Ef gerður er samanburður á þessum Grímsvatnahlaupum, sjá Jökul 23. ár, bls. 57, sést, að stærðarmunur hlaup- anna er sem næst hlaupvatn Gígju 1972, eins og Ragnar ályktaði. Skeiðará hélt sínu. Tímalengd milli Grímsvatnahlaupanna 1965 og 1972 var 6 ár og 5 mánuðir, en nú á milli hlaupanna 1972 og 1976, 4 ár og 5 mánuðir. Vatnsmagn hlaupanna er sem næst í réttu hlut- falli við tímalengdina á milli þeirra. Er hér máski á ferðinni vatnsbúskapur Grímsvatna- svæðisins í einfaldleik sínum? Rétt er að veita því athygli, að þekking á samspili Grímsvatna og Skeiðarár hefur skapað öryggi. Hér áður fyrr hefði það þótt algjör fjar- stæða að dvelja niður á Skeiðarársandi, þegar hlaup er að hefjast, hvað þá að hafa þar nætur- sakir, eins og vegavinnuflokkurinn gerði, sem ég nefndi í upphafi. Og svo meðan á hlaup- inu stendur, bætast fjölmargir mælinga- og rann- sóknamenn í hópinn. Allir unum við vel hag okkar. Það þarf þó raunar ekki að rekja jökul- hlaupasöguna ýkjalangt aftur í tímann til að sjá, að það var nokkur bíræfni að dvelja á Sand- inum við Skeiðará, nægir að hverfa aftur til áranna 1938 og 1934. Mælingar, sem gerðar hafa verið á hinum síðari hlaupum eða allt frá 1954 benda til þess, að hlaupin fari hægt minnkandi, bæði hvað heildarvatnsmagni og flóðtoppi viðvíkur. Telja má ljóst að þessi þró- un hefjist eftir hlaupið 1938. Að því hlaupi loknu virðist komast á kyrrð á Grímsvatnasvæð- inu eftir gosið og umbrotin 1934. En hvenær skiptir drekinn um ham? Áríðandi er, að fylgst sé rækilega með öllum breytingum á jöklinum, hvort heldur það snertir eldvirkni eða annað, sem gæti leitt til þess, að hinn hefðbundni hlaupastíll síðari ára raskist og breytist í stór- hlaup með rismiklum hættulegum flóðtoppi. Slíkt má ekki geta komið að óvörum. Að rannsóknum á hlaupinu störfuðu fjöl- margir. Ég vil færa þeim öllum bestu þakkir fyrir ánægjulegt samstarf. Það er alltaf ofurlítið kitlandi við þá frétt, að vatnsstaðan í Grímsvötnum sé að ná hámarki. - Verður það jöklafýlan, sem segir til um að næsta Grímsvatnahlaup sé hafið eða verður það skynjari í eða við Grímsvötn. Eða verður enn sem fyrr nef Ragnars í Skaftafelli nákvæmasta mælitækið? Sigurjón Rist.
Qupperneq 1
Qupperneq 2
Qupperneq 3
Qupperneq 4
Qupperneq 5
Qupperneq 6
Qupperneq 7
Qupperneq 8
Qupperneq 9
Qupperneq 10
Qupperneq 11
Qupperneq 12
Qupperneq 13
Qupperneq 14
Qupperneq 15
Qupperneq 16
Qupperneq 17
Qupperneq 18
Qupperneq 19
Qupperneq 20
Qupperneq 21
Qupperneq 22
Qupperneq 23
Qupperneq 24
Qupperneq 25
Qupperneq 26
Qupperneq 27
Qupperneq 28
Qupperneq 29
Qupperneq 30
Qupperneq 31
Qupperneq 32
Qupperneq 33
Qupperneq 34
Qupperneq 35
Qupperneq 36
Qupperneq 37
Qupperneq 38
Qupperneq 39
Qupperneq 40
Qupperneq 41
Qupperneq 42
Qupperneq 43
Qupperneq 44
Qupperneq 45
Qupperneq 46
Qupperneq 47
Qupperneq 48
Qupperneq 49
Qupperneq 50
Qupperneq 51
Qupperneq 52
Qupperneq 53
Qupperneq 54
Qupperneq 55
Qupperneq 56
Qupperneq 57
Qupperneq 58
Qupperneq 59
Qupperneq 60
Qupperneq 61
Qupperneq 62
Qupperneq 63
Qupperneq 64
Qupperneq 65
Qupperneq 66
Qupperneq 67
Qupperneq 68
Qupperneq 69
Qupperneq 70
Qupperneq 71
Qupperneq 72
Qupperneq 73
Qupperneq 74
Qupperneq 75
Qupperneq 76
Qupperneq 77
Qupperneq 78
Qupperneq 79
Qupperneq 80
Qupperneq 81
Qupperneq 82
Qupperneq 83
Qupperneq 84
Qupperneq 85
Qupperneq 86
Qupperneq 87
Qupperneq 88
Qupperneq 89
Qupperneq 90
Qupperneq 91
Qupperneq 92
Qupperneq 93
Qupperneq 94
Qupperneq 95
Qupperneq 96
Qupperneq 97
Qupperneq 98
Qupperneq 99
Qupperneq 100
Qupperneq 101
Qupperneq 102
Qupperneq 103
Qupperneq 104

x

Jökull

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Jökull
https://timarit.is/publication/1155

Link til dette eksemplar: 1. tölublað (01.12.1976)
https://timarit.is/issue/387294

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.

1. tölublað (01.12.1976)

Iliuutsit: