Jökull - 01.12.1991, Blaðsíða 70

4. mynd. Kerin við rætur
Undirhlíða. Horft til austurs af
Bláfjallavegi. Mynd Haukur
Jóhannesson. Fig. 4. The small
craters, Kerin, at Undirhlíðar.
View to the northeast from the
road to Blájjöll. Photo Haukur
Jóhannesson.
í lýsingu Herberts kapelláns í Clairvaux í Frakklandi á
eldgosi á Islandi sem að öllum lfldndum á við um
Krísuvíkurelda (hluti af þýðingu Jakobs Benedikts-
sonar sem birtist í grein Sigurðar Þórarinssonar 1952):
„Og þótt furðulegt sé frásagnar, bráðnuðu fjöll úr grjóti og
jafnvel málmi algjörlega fyrir eldi þessum eins og vax,
runnu yfir landið og þöktu það, svo að dalirnir umhverfis
fylltust af leðjunni og fjalllendi jafnaðist við jörðu. En
bráðnu klettarnir, sem runnu út yfir allan jarðveginn í allar
áttir, dreifðust síðan, þegar eldinum slotaði, og þá varð
yfirborð jarðar eins og úr marmara og eins og steinlagt
stræti, og jörðin, sem áður var byggileg og frjósöm, varð að
eyðimörk.“
Þó svo að víða megi finna sæmilega slétta bletti í
hrauninu frá Krísuvíkureldum er enginn þessum líkur
(sbr. 5. mynd). Leiðin milli Krísuvíkur og Hafnar-
fjarðar hefur um aldir ýmist legið vestanundir eða uppi
á Undirhlíðum og hefur þetta „marmarahraun" því
verið vel þekkt af öllum þeim sem þarna áttu leið um.
Þar sem gossprungan sveigir upp í Undirhlíðar
verður hún slitróttari og eru þar aðeins tveir litlir
gígkoppar á móberginu. Litlu norðar taka við
Gvendarselsgígar sem Jón Jónsson (1978a) hefur
nefnt svo. Jarðvegssnið sem Jón mældi við jaðar
hraunsins er sýnt á 2. mynd. Frá Gvendarselsgígum
hefur runnið lítið hraun sem þekur botn lítils dals
milli nyrsta hluta Undirhlíða og Helgafells, norður að
Valahnúkum. Hraunið hefur runnið fram úr dalnum
til norðvesturs. Lítill hrauntaumur hefur runnið niður
í Kaldárbotna en meginhraunstraumurinn, sem
reyndar er ekki stór, hefur runnið út yfir farveg
Kaldár og meðfram honum, um eins kflómetra veg.
Þykkt Gvendarselshrauns virðist víðast um og innan
við einn metri. Hraunin frá Gvendarselsgígum og
Kerjum verða ekki talin sérstök hraun, heldur hluti af
Kapelluhrauni, enda um einn samfelldan hraunfláka
að ræða. Alls þekur Kapelluhraun 13,7 km2. Ef
meðalþykktin er um 5 m er rúmmál þess um 0,07
km|
6. STÆRÐ HRAUNA OG MAGN GOSEFNA
Við kortlagningu hrauna getur stundum verið erfitt að
meta hvar mörk einstakra hrauna liggja og því getur
túlkunin ráðið nokkru um flatarmálstölur hraunanna.
Þar sem hraun Krísuvíkurelda hafa nú verið könnuð
allrækilega verður að ætla að litlar skekkjur séu í
kortlagningunni og flatarmálið því nokkuð áreiðan-
legt. Hins vegar er víða erfitt að áætla þykkt hraun-
anna, einkum þar sem þau hafa runnið í lægðum, en
matið er auðveldara þar sem þau breiða úr sér á
láglendi. Jón Jónsson (1978a) gerir ráð fyrir að þessi
hraun séu yfirleitt um 20 m þykk, en nokkuð teljum
við það ofáætlað. Því til stuðnings skal bent á að við
68 JÖKULL, No. 41, 1991