Dagblaðið Vísir - DV - 18.11.2014, Blaðsíða 2

Vikublað 18.–20. nóvember 20142 Fréttir
A
ldurssamsetning íslenska
samfélagsins breytist
hratt. Öldruðum fjölgar
um leið og hlutfallsleg
fækkun verður í yngri
aldurshópum. Þannig er þessu
einnig varið í löndum sem þjóðin
ber sig helst saman við. Heilsufar
eldri borgara er betra en áður. Þörf-
in fyrir hjúkrunarrými er fyrst og
fremst við þá sem komnir eru vel
á efri ár. Auk þess hafa hugmynd-
ir um eðlilegt fjölskyldulíf og sjálf-
bæra tilveru eldri borgara fengið
byr undir báða vængi. Margt kem-
ur þar til, svo sem ýmis búnaður
sem leyst getur vanda þeirra sem
eru með skerta hreyfi- eða starfs-
getu. Þess má geta að samkvæmt
Global Age Watch er Ísland í sjö-
unda efsta sæti þeirra landa þar
sem best er að verða gamall. Fyrstu
tvö sætin verma Noregur og Sví-
þjóð. Ísland er reyndar ofar á lista
varðandi fjárhagslegt öryggi eldri
borgara eða í þriðja sæti. Ísland
er hins vegar í áttunda sæti þegar
kemur að aðgengi eldri borgara að
heilbrigðisþjónustu.
Kastljós á gæðin
Í nýliðinni viku var haldin mál-
stofa í Norræna húsinu á vegum
velferðarmiðstöðvar ráðherra-
nefndar Norðurlandaráðs (NVC).
Meginviðfangsefnið var gæði öldr-
unarþjónustunnar. Framsögu-
erindi flutti Elizabeth Dahler-
Larsen, verk efnisstjóri á vegum
NVC. Þátttakendur í pallborðsum-
ræðum voru Eygló Harðardóttir fé-
lagsmálaráðherra, Jóna Valgerður
Kristjánsdóttir formaður Lands-
sambands eldri borgara, Gyða
Hjartardóttir, sérfræðingur hjá
Samtökum íslenskra sveitarfélaga,
Sigurveig H. Sigurðardóttir dósent
við Háskóla Íslands og Halldór S.
Guðmundsson, framkvæmdastjóri
öldrunarheimila á Akureyri.
Meginspurningin Elizabeth Da-
hler-Larsen var þessi: „Hvernig get-
um við varanlega tryggt gæði öldr-
unarþjónustunnar á sama tíma og
við blasir mikil hlutfallsleg fjölgun
aldraðra (agequake)?“ Fram kom í
erindi hennar að heilsa 65 til 80 ára
borgara er almennt betri en áður
og að álag á velferðarkerfið, svo
sem heilbrigðisþjónustu við aldr-
aða verði fyrst og fremst bundið við
þá sem eldri eru en 80 ára. Í pall-
borðsumræðum voru teknar upp
margar spurningar sem varða gæði
öldrunarþjónustunnar og ekki síst
hvernig mæla megi gæðin og fylgj-
ast með þeim. Ýmsum hugmynd-
um var varpað fram svo sem um
aukið notendaval; aldraðir, sem
rétt eigi á þjónustu geti valið sjálfir
hvernig þeir nýti hana og hvenær í
samræmi við sínar þarfir.
Fjölskyldulíf með stuðningi
Jóna Valgerður Kristjánsdóttir, for-
maður Landssambands eldri borg-
ara, sagði í pallborðsumræðum
að ef til vill ógnaði sveitarfélög-
um vaxandi hópur eldri borgara á
sama tíma og ráðgert er að þau taki
við málaflokknum af ríkinu. Um
leið beindi hún athygli fundargesta
að því að eldri borgarar vildu láta
hlusta á sig, ráða meiru um sjálf-
ir hvernig þjónustu þeir fengju.
Tilskipanir að ofan væru ekki hið
æskilega. Þetta ætti einnig við um
hjúkrunarþjónustu við aldraða.
„Mér hugnast ekki sú framtíðarsýn
að þegar ég verð komin yfir áttrætt
verði tekin af mér fjárráð og sjálf-
ræði og skammtaðir vasapeningar.
Ég vil fá meira notendastýrða þjón-
ustu og að við höfum meira um það
að segja hvernig okkur er þjónað og
það sé svona meira á einni hendi.
Það væri til dæmis ráð hjá sveitar-
félögunum að hafa starfandi teymi
í hverju bæjarfélagi sem fæst við
þessa hluti þegar þar að kemur.“
Líf sem vert er að lifa
Halldór S. Guðmundsson, fram-
kvæmdastjóri öldrunarheimila á
Akureyri, lagði til málanna að hug-
myndafræði skipti miklu máli í
þessu sambandi. Öldrunarheim-
ilin á Akureyri veita heildstæða
þjónustu sem nær til félagsstarfs,
dagþjónustu og læknisþjónustu.
Gildin sem þar er stuðst við eru
grundvölluð á svonefndri Eden-
hugmyndafræði þar sem lykilorðin
eru umhyggja, virðing, samvinna
og gleði. „Mér finnst spurningin
um gæði snúast fyrst og fremst um
það hvaða aðferðir við notum til
þess að fylgjast með því að þjón-
ustan sé eins og við viljum hafa
hana. Í öllu starfinu erum við með
ýmsa mælikvarða. En það sem við
þurfum helst að gera er að velta
fyrir okkur hver tilgangurinn sé
með aðferðafræðinni. Þetta er ekki
spurningin um hvað vantar held-
ur um það hvernig við getum gert
betur. Við ákváðum varðandi fé-
lagsþjónustu, heilbrigðisþjónustu
og öldrunarþjónustu að samþætta
málið ... Þetta er það sem kallað
hefur verið Akureyrarmódelið og
snýst um samþættingu, samstarf
og sameiningar og samráð þar sem
notandinn er í fyrirrúmi ... Frá ár-
inu 2006 erum við á Akureyri búin
að vinna samkvæmt Eden hug-
myndafræðinni. Hvers vegna? Það
er vegna þess að þá voru frum-
kvöðlar í starfseminni sem leituðu
til Norðurlandanna. Við höfum
verið í formlegu samstarfi við Dan-
mörku, Ástralíu og Bandaríkin um
innleiðingu á þessari hugmynda-
fræði. Og hún gengur auðvitað út
á það að breyta viðhorfum. Hún
gengur út á að laga umgjörðina
og breyta viðhorfum starfsfólks
og okkar allra til þeirra notenda
sem við sinnum og auka þátttöku
þeirra. Við erum langt komin en
við eigum langa leið fyrir hönd-
um enn. Við erum að auka lífs-
gæði, virkni og erum sífellt að gera
breytingar. Sífellt að reyna að kom-
ast frá stofnanabrag yfir í heimilis-
brag þannig að þjónustan taki mið
af þeim einstaklingum sem til okk-
ar koma. En þetta breytir samt ekki
því að við reynum að vinna inn-
an þess ramma sem lög og reglur
setja. Gæðavísarnir sem við styðj-
umst við sýna að allt hefur þetta
horfið til betri vegar síðan við byrj-
uðum á þessu. Stóra verkefnið í
þessu er minni forræðishyggja,
meiri þátttaka, breytt viðhorf og
minni stofnanavæðing með það að
markmiði að íbúar heimilanna og
annarra sem sækja til okkar þjón-
ustu lifi lífi sem er vert að lifa.“
Gæðin metin
Ekki er hlaupið að því að mæla
gæði öldrunarþjónustu, einkum
þeirrar sem talist getur huglæg.
Auðveldara er að mæla efnislega
þætti hennar. Sigurveig H. Sig-
urðardóttir, dósent við félagsráð-
gjafardeild HÍ, fjallaði um þenn-
an vanda við pallborðið. „Við erum
með ýmiss konar gæðamat, sér-
staklega innan heilbrigðisþjón-
ustunnar. Þróun mælitækjanna
til að meta þetta er komin lengra
á því sviði en innan félagsþjón-
ustunnar. Huglægt mat er erfitt og
þegar við tölum um gæði er mikil-
vægt að við séum að tala um sama
hlutinn. Þegar við setjum okkur
markmið um þessi gæði er mikil-
vægt að allir komi að málinu. Við
þurfum að ræða það og lykilatriðið
Lífslíkur á Norðurlöndum
Land Mannfjöldi Lífslíkur karla Lífslíkur kvenna
Danmörk 5,6 millj. 77,9 81,9
Finnland 5,4 millj. 77,5 83,4
Ísland 320 þús. 80,8 83,9
Noregur 5,1 millj. 79,4 83,4
Svíþjóð 9,6 millj. 79,9 83,5
Grænland 56 þús. 68,3 73,0
Færeyjar 48 þús. 79,6 84,6
Åland 28 þús. 81,2 84,2
(Heimild: Árbók Norðurlandaráðs 2013)
Jóhann Hauksson
johannh@dv.is
Öldrunarskjálftinn Spurt var við pallborðið hvernig tryggja megi gæði öldrunarþjónustu þegar öldruðum fjölgar jafn mikið og raun ber
vitni. Frá vinstri. Gyða Hjartardóttir, Halldór S. Guðmundsson, Eygló Harðardóttir, Sigurveig H. Sigurðardóttir og Jóna Valgerður Kristjáns-
dóttir. Mynd SiGtryGGur Ari
Auknar lífslíkur Heilsufar aldurshópsins
frá 65 til 80 ára batnar stöðugt og hjúkrunar-
þörf verður æ meir bundin þeim sem eldri eru
en það. Elizabeth Dahler-Larsen, verkefnis-
stjóri hjá NVC, hafði framsögu á málþinginu í
Norræna húsinu. Mynd SiGtryGGur Ari
Öldrunarskjálftinn
n Meðalaldur hækkar og heilsa eldri borgara batnar n Vaxandi viðfangsefnum tengt öldrun er líkt við jarðskjálfta