Dagblaðið Vísir - DV - 02.12.2014, Blaðsíða 4

4 Fréttir Vikublað 2.–4. desember 2014
Beiðni um símahlerun
nánast aldrei neitað
n Héraðsdómur Reykjaness hafnaði aldrei beiðni n Hafnað í 5 tilvikum af 72
S
amkvæmt umsögn ríkis­
saksóknara hafa dómstól­
ar aðeins í fimm tilvikum
hafnað kröfu lögreglu um
símahlustun frá ársbyrjun
2009 til ársloka 2013. Þetta er meðal
þess sem kemur fram í svari dóms­
málaráðherra við fyrirspurn frá
píratanum Helga Hrafni Gunnars­
syni um ástæður hlerana.
Athygli vekur að í þremur af
þessum fimm tilvikum er um að
ræða Héraðsdóm Suðurlands sem
fékk til sín 11 beiðnir um símahler­
un á umræddu tímabili. Héraðs­
dómur Reykjavíkur hafnaði í einu
tilviki og Héraðsdómur Vestfjarða í
einu tilviki.
Heimiluðu 275 símahleranir
Þannig hefur Héraðsdómur
Reykjaness aldrei hafnað beiðni
þrátt fyrir að vera sá héraðsdóm­
ur sem tekið hefur við og samþykkt
flestar beiðnir um símahleranir á
þessu tímabili eða 275. Það eru tvö­
falt fleiri heimildir en Héraðsdómur
Reykjavíkur hefur veitt til símahler­
ana eða 137.
Þá er einnig áhugavert að skoða
fjölda mála þar sem lögreglu var
heimiluð símahlerun á árunum
2008 til 2013, greint eftir tegund
brots og niðurstöðu. Ef litið er á það
kemur í ljós að í þeim málum sem
símahlerun var notuð var aðeins
sakfellt í 45 málum af 145. Í 78 til­
vikum af 145 var rannsókn hætt hjá
lögreglu og ákæruvaldi og því aldrei
ákært.
Rannsókn hætt í 60
prósentum tilvika
Þetta verður sérstaklega áberandi ef
aðeins fíkniefnamálin eru skoðuð.
Þar hefur í 60 prósentum tilvika
rannsókn verið hætt og í 30 prósent­
um tilvika verið sakfellt. Önnur mál
eru enn til meðferðar. Þetta þýðir að
meirihluti þeirra símahlerana, sem
lögreglan biður um og fær, leiðir
ekki til sakfellingar heldur er rann­
sókn hætt vegna ónógra sönnunar­
gagna.
Því ber að halda til haga að í lög­
um um meðferð sakamála nr. 88
frá árinu 2008 er að finna tvö skil­
yrði sem verða að vera fyrir hendi
svo að dómari geti tekið beiðni um
símahlerun til greina. Skilyrðið er að
brotið, sem rannsakað er, varði allt
að átta ára fangelsi ellegar að ríkir
almannahagsmunir eða einkahags­
munir krefjist þess og að símahler­
unin gefi af sér upplýsingar sem
skipt geti miklu fyrir rannsókn
málsins.
En ef þessi skilyrði þurfa að vera
fyrir hendi hvernig stendur þá á
því að rannsókn hafi verið hætt í
60 prósentum tilvika og aðeins í
30 prósentum tilvika verið sakfellt
fyrir? Ætti þetta ekki að vera öfugt?
Vilja tryggja réttindi
borgaranna
„Jú, þetta ætti að vera öfugt,“ segir
Helgi Hrafn Gunnarsson, þing­
maður Pírata. „Það er svolítið eins
og Íslendingar átti sig ekki á því að
íslensk yfirvöld geta gengið of langt.
Við gerum ráð fyrir því að borgara­
réttindi séu virt að fullu hérlendis.
Þess vegna er mikilvægt að spyrja
svona spurninga til að komast að
því hvernig málin raunverulega
eru.“
Helgi Hrafn telur einnig, mið­
að við þessar tölur, að dómstólar
treysti lögreglunni um of. „Það er
rót vandans. Maður skilur svo sem
að lögreglan vilji fá allar þær heim­
ildir sem hún getur komist í. En það
er þá hlutverk dómstóla að hafa
hemil á lögreglunni og
gæta meðalhófs. Það
er ljóst að þeir eru
ekki að því sam­
kvæmt þessum
tölum,“ segir Helgi
Hrafn og bendir á
að Héraðsdómur
Suðurlands sé sá
eini sem kemst
nálægt því.
99% líkur á að
beiðni sé samþykkt
„Þegar það eru yfir 99 prósenta líkur
á því að beiðni sé samþykkt þá er
augljóst að ferlið sem er ætlað að
gæta meðalhófs virkar ekki. Það er
alveg hægt að segja það. Þetta ferli
virkar ekki til að gæta réttinda borg­
ara gagnvart óhóflegu valdi lög­
reglunnar yfir einkalífi fólks,“ segir
Helgi Hrafn sem bendir á tvær leiðir
til að bæta úr þessu.
„Ein leiðin er að skipa verjanda al­
mannahagsmuna sem væri þá lög­
maður sem gætti hagsmuna þeirra sem
lögreglan vill
hlera.“
Svo hægt sé að skilja þetta betur
þá skulum við ímynda okkur að
lögreglan vilji hlera mann að nafni
Jón Jónsson. Fulltrúi lögreglunn­
ar mætir þá með beiðni til dómara
auk gagna sem rökstyðja og réttlæta
símahlerunina. Þá væri verjandi al­
mannahagsmuna kvaddur til og
hann þá kæmi til með að verja Jón
gagnvart þessari beiðni lögreglu.
Jón myndi ekki vita að verjandi al­
mannahagsmuna væri að verja
hann gagnvart beiðni lögreglunnar
eins og gefur að skilja enda myndi
það spilla rannsóknarhagsmunum.
Einkafundur með dómara
Eins og staðan er í dag þá hafa þeir
sem lögreglan vill hlera engan til
að gæta réttinda sinna þegar full­
trúi lögreglunnar krefst leyfi til
símahlerunar. Það er enn í dag
einkafundur dómara og fulltrúa
lögreglunnar.
„Önnur er að einfaldlega skýra
lögin betur. Það er ljóst að menn
túlka almannahagsmuni mjög vítt
og þá er spurning hvort það dugi að
skýra lögin betur. Breyta ellegar í og
eða hækka refsirammann og taka
bara út þetta með almannahags­
muni. Það er ýmislegt hægt að gera
til að breyta þessu og laga þetta,“
segir Helgi Hrafn sem nú
vinnur ásamt þing­
flokki sínum að
frumvarpi sem
snýr einmitt
að þessu. n
Atli Már Gylfason
atli@dv.is
„Þegar það eru yfir
99% líkur á því að
beiðni sé samþykkt þá er
augljóst að ferlið sem er
ætlað að gæta meðal-
hófs virkar ekki.
Hlerað með Banksy
Listamaðurinn Banksy
er talinn bera ábyrgð á
þessu verki sem blandar
saman vegglist og
símaklefa sem var fyrir á
staðnum. Mynd REUTERS
Engin
ákvörðun
tekin enn
Ekki hefur verið tekið ákvörðun
um að kaupa gögn um Íslendinga
sem eiga fé í skattaskjólum. Mál­
ið er á borði fjármálaráðuneyt­
isins. Þetta kemur fram í frétt
á vef Vísis þar sem haft er eftir
Bryndísi Kristjánsdóttur skatt­
rannsóknarstjóra að hún geti
ekki einhliða tekið ákvörðun um
að kaupa gögnin. Embættið hafi
ekki fjárheimildir til þess og geti
ekki skuldbundið ríkissjóð til að
greiða fyrir þau. Hún segir að von
sé á niðurstöðu innan tíðar.
Fram kom snemma á árinu
að í þeim gögnum sem embættið
fékk sýnishorn af hefði mátt sjá
vísbendingar um skattaundan­
skot Íslendinga.
Einar eða
Ragnheiður?
Gert er ráð fyrir því að í ljós komi
á miðvikudag hver verði næsti
innanríkisráðherra, en Hanna
Birna Kristjánsdóttir hrökklað­
ist úr embætti vegna lekamáls­
ins á dögunum. Nöfn Einars K.
Guðfinnssonar og Ragnheiðar
Ríkharðsdóttur hafa verið mest
áberandi í umræðunni, en sjálf­
stæðismenn hafa ekkert viljað
gefa upp.
Einar er reyndasti þingmað­
ur Sjálfstæðisflokksins en fram
kemur á RÚV að hann hafi ekki
gefið upp afstöðu sína til þess
hvort hann sækist eftir emb­
ættinu. Hann gegnir í dag stöðu
forseta Alþingis. Þá gæti það
unnið á móti honum að skipan
hans myndi skekkja kynjahlutföll
í ríkis stjórninni.
Ríkir almannahagsmunir Lög um meðferð sakamála nr. 88 frá 2008
Píratinn Helgi Hrafn Gunnarsson segir Pírata vinna að frumvarpi sem tryggja á betur réttindi þeirra
sem verða fyrir rannsóknarúrræðum á borð við símhleranir.