Dagblaðið Vísir - DV - 02.12.2014, Blaðsíða 11

Fréttir 11Vikublað 2.–4. desember 2014
Þ
að gefur auga leið að þetta
áreiti eykst með aukinni
netnotkun. En þetta er
það sem við erum farin
að sjá – fjölgun mála sem
varða rafrænt áreiti,“ segir Kol-
brún Benediktsdóttir, saksóknari
hjá embætti ríkissaksóknara. Á
undanförnum tveimur árum hafa
vefsíður sem geyma svokallað
hefndarklám, myndefni, nektar-
og kynlífsmyndir og/eða mynd-
bönd verið mikið til umræðu bæði
hér á landi og erlendis. Víða er
unnið að því að setja lög sem ná
utan um myndbirtingu af þeim
toga en á Íslandi varða þau brot á
blygðunarsemi eða ærumeiðing-
um. Hér til hliðar má lesa sög-
ur kvenna sem urðu fyrir því að
myndir af þeim birtust á umdeildri
vefsíðu þar sem myndir, sérstak-
lega af konum, ganga manna á
milli. Í einhverjum tilfellum er
óskað eftir myndum af konunum
og í öðrum eru þær settar inn.
Í flestum tilfellum er það án
heimildar kvennanna. Myndirn-
ar rata þó ekki aðeins inn á síð-
ur sem þessar heldur einnig sam-
félagsmiðla og önnur skúmaskot
netsins. Líkt og DV greindi frá fyr-
ir skemmstu hefur komið fyrir að
myndir af barnungum stúlkum
fari í dreifingu á síðum sem þess-
um. Kolbrún segir mjög strangt
tekið á málum sem þeim og að
þar komi til kastanna ákvæði lag-
anna um brot gegn blygðunarsemi
og barnaníð. Yfirleitt er ákvæðum
barnaverndarlaga svo beitt sam-
hliða.
Eru að hefna sín
Kolbrún segir að í tilfellum sem
þessum, sem varða hefndarklám,
reyni mikið á ákvæði almennra
hegningarlaga, 233 gr. b. Þau kveða
á um að sá sem móðgar eða smán-
ar maka eða fyrrverandi maka og
verknaðurinn er talinn fela í sér
stórfelldar ærumeiðingar, skuli
það sæta fangelsi allt að tveimur
árum. Ákvæðið tengist breyting-
um sem gerðar voru á lögum
vegna heimilisofbeldis og er í kafla
um ærumeiðingar og friðhelgi
einkalífs. „Í einhverjum tilfellum
er verið að setja inn á svona síð-
ur kynlífsmyndbönd þar sem fyrr-
verandi kærastar eru að hefna sín.
Þetta ákvæði, 233 gr. b. felur í sér
að það séu ákveðin tengsl á milli
einstaklinga, en fólkið þarf ekki að
hafa verið gift eða í sambúð. Það er
nóg að það hafi verið í sambandi.
Þessi tengsl, gera brotin alvarlegri.
Viðkomandi er að misnota myndir
eða myndbrot af fyrrverandi maka
sem hann hefur undir höndum
vegna þess trausts sem var í sam-
bandinu,“ segir Kolbrún.
„Undir þetta fellur einnig and-
legt ofbeldi á heimili,“ segir Kol-
brún og bendir á dóm er sneri að
heimilisofbeldi, andlegu og lík-
amlegu, sem kona varð fyrir í
sambandi. Fyrir nokkrum árum
féll einnig dómur sem sneri að
manni sem átti undir höndum
kynlífsmyndir af fyrrverandi sam-
býliskonu sinni. Maðurinn kom
myndunum til foreldra konunnar
og var í kjölfarið ákærður og sak-
felldur á grundvelli þessa ákvæðis.
Setti myndir á Facebook
„Eftir áramótin flyt ég mál sem snýr
að manni sem setti nektarmynd-
ir á Facebook eftir sambandsslit.
Myndirnar voru ekki lengi inni,
en nægilega lengi til þess að aðr-
ir náðu að taka skjáskot. Þar verð-
ur látið reyna á þetta ákvæði,“ segir
Kolbrún en þar mun einnig reyna
á ákvæði um brot gegn blygðunar-
semi.
Höfða sjálf mál
Rafrænt áreiti er þó mun víð-
tækara og birtingarmyndir þess
afar ólíkar. Fyrir nokkru féll dómur
sem sneri að konu sem varð fyrir
því að auglýsing með nafni henn-
ar og símanúmeri birtist á einkam-
al.is. Konan sem varð fyrir áreitinu
sagðist hafa upplifað sig varnar-
lausa og hjálparvana, enda voru
margir sem settu sig í samband
við hana. Konan sem setti auglýs-
inguna á vefinn var dæmd til að
greiða skaðabætur. Í því tilfelli var
það brotaþolinn sem stefndi sjálf-
ur fyrir ærumeiðingar og brot á
friðhelgi. Í sumum tilfellum er það
því ekki ákæruvaldið sem fer með
málið, heldur verður sá sem telur
á sér brotið að stefna sjálfur telji
hann brotið á friðhelgi einkalífs
síns. Þó eru dæmi þess að í slíkum
málum, þar sem auglýsingar eru
settar upp í nafni annars manns,
höfði ákæruvaldið mál. Almenn
hegningarlög gera ráð fyrir því að
ærumeiðandi aðdróttanir sem
settar eru fram skriflega en nafn-
laust eða með tilbúinni undirskrift
sæti opinberri ákæru.
Kolbrún bendir á að al-
mennt þurfi sá sem misgert er
við að höfða einkarefsimál vegna
ærumeiðinga. Þetta á ekki við ef
ærumeiðingar beinast að opin-
berum starfsmanni vegna starfs-
ins eða eru settar fram skriflega og
nafnlaust. Annað áreiti, sem felst
ekki í hótunum, ærumeiðingum,
opinberum birtingum á mynd-
um sem eru kynferðislegar, getur
orðið það mikið að til greina kem-
ur að beita nálgunarbanni. Ef ekki
er farið eftir því er sérstakt ákvæði
í hegningarlögunum sem tekur á
því broti. n
„Eru að hefna sín“
n Rafrænt áreiti eykst með aukinni netnotkun n Fyrrverandi kærastar setja nektarmyndir á netið
Ásta Sigrún Magnúsdóttir
astasigrun@dv.is
„Þetta er hefnigirni af verstu sort“
Þrjár konur sem DV ræddi við hyggjast leita réttar sín vegna hefndarkláms
Blaðamaður ræddi við þrjár konur. Þeim
var öllum kunnugt um að óskað væri eftir
myndum af þeim á netinu eða að myndir af
þeim gengju manna á milli. Í öllum tilfell-
um hafði myndbirtingin valdið þeim mikilli
vanlíðan og óþægindum en þær veittu
blaðamanni leyfi til að segja frá upplifun
sinni af þessu. Í öllum tilfellum má segja
að um hefndarklám sé að ræða, en það er
dreifing á nektarmyndum af konum sem
ekki hafa gefið leyfi fyrir birtingunni og er
jafnvel ekki kunnugt um að myndir hafi
verið teknar af þeim á þennan hátt.
„Sá sem er að senda þessar myndir er
fyrrverandi kæstasti minn. Við hættum
saman fyrir ári og ég vissi ekki að hann
ætti myndir af mér. Nú er ég byrjuð í öðru
sambandi og hann tók því mjög illa. Fyrst
heyrði ég af því að hann væri að senda
myndirnar til vina sinna þegar kærasta
eins þeirra lét mig vita. Ég reyndi að fá
hann til að hætta en nú er þetta komið
þangað inn. Ég ætla að fara til lögreglunn-
ar og kæra þetta. En myndirnar eru núna
á netinu og þær fara ekkert þaðan,“ segir
hún. Hún sagði málið hafa tekið mjög á
sig en að hún treysti sér varla í fyrstu til
að tala um þetta við fólkið sem stendur
henni nærri.
„Ég kenndi sjálfri mér um þetta – en það er
að sjálfsögðu ekki mér að kenna að þessar
myndir voru teknar. Það er líka ekki mér
að kenna að hann sé að senda þær. Þetta
er svo mikill trúnaðarbrestur, það er eitt
að vera sár og reiður eftir sambandsslit en
þetta er hefnigirni af verstu sort,“ segir hún
og segist upplifa sig afar varnarlausa. „Ég
velti því fyrir mér hvernig það er hægt að
gera svona, brjóta trúnað manns á þennan
hátt og sitja svo heima og hlæja að því.“
„Ég veit eiginlega ekki hvað ég á að
segja, nema að það er greinilega ekki hægt
að treysta neinum,“ segir önnur sem DV
ræddi við. Aðspurð hvort hún ætlaði að
leita réttar síns sagðist hún þegar hafa
stigið það skref. „Ég hafði samband við
lögfræðing sem er að skoða hvernig er eðli-
legt að bregðast við.“
Konan, sem er 19 ára, segist ekki vita
hver það er sem er að dreifa myndunum.
„Ég er alveg „lost“. Ég hélt að þetta væri
ákveðinn aðili, en hann segist ekki hafa
gert þetta. Hvort einhver sem hann
þekkir hefur aðgang að síma eða tölvunni
hans, það veit ég ekki. Mér finnst þetta
ógeðslegt. Ég er svo ótrúlega sár,“ segir
hún.
Þriðja konan kona sem DV ræddi við
segist hafa upplifað andlegt ofbeldi í
sambandi sem hún var í en hefur nú slitið.
Nokkru eftir að hún hætti með mannin-
um fór mynd af henni í dreifingu. Myndin
var raunar ekki af henni, heldur hafði
verið breytt með myndvinnsluforriti og
mynd af andliti hennar sett á búk annarr-
ar konu. „Ég held að það geti enginn
útskýrt hvernig það er að lenda í svona.
Það var erfitt að hætta í þessu sambandi,
en áreitið sem fylgdi eftir sambands-
slitin hefur verið óbærilegt,“ segir hún.
Hún hyggist leita til lögreglunnar vegna
málsins.
Endurskoða
breytingu á
lögum
DV greindi frá því á dögunum að
Píratar hefðu lagt fram frumvarp til
breytinga á almennum hegningarlög-
um, nánar tiltekið á lögum er varða
ærumeiðingar. Í fyrirhugaðri laga-
breytingu myndi 233.gr.b breytast.
Hún kveður á um að sá sem móðgar
eða smánar maka sinn eða fyrrverandi
maka, barn sitt eða annan mann sem
er nákominn geranda, og verknaður
verður talinn fela í sér stórfelldar
ærumeiðingar, skal sæta fangelsi allt
að tveimur árum. Samkvæmt tillögu
Pírata myndi fangelsisvistarákvæðið
falla út og þess í stað yrði sett inn að
viðkomandi sæti sektargreiðslu.
DV hafði samband við Helga Hrafn
Gunnarsson, þingmann Pírata og
fyrsta flutningsmann frumvarpsins.
Hann segist ekki hafa gert sér grein
fyrir því að þetta tiltekna lagaákvæði
væri notað á þennan hátt og sagðist
eftir ábendingu blaðamanns ætla að
taka málið upp í nefnd milli umræðna,
enda sé hefndarklám alvarlegt brot á
friðhelgi einkalífsins.
Þingflokkurinn leggur til að sjö
greinum almennra hegningarlaga
verði breytt. Um er að ræða greinar er
varða meðal annars það að einstak-
lingar smána aðra, til dæmis erlenda
þjóðhöfðingja eða móðga fólk, lifandi
eða látið, og hafa uppi ærumeiðandi
aðdróttanir. Þetta er í annað sinn sem
frumvarpið er lagt fram, en það kom
einnig fram í fyrra en var ekki rætt og
er því lagt fram óbreytt.
21. nóvember 2014
10 Fréttir
Helgarblað 21.–24. nóvember 2014
Í
slenska lögreglan hefur verið að
fá allt að 200 kvartanir á mánuði
vegna efnis sem birtist á vefsíð­
um svo sem Facebook eða hótana
sem einstaklingar sæta á netinu
eða í rafrænum samskiptum.
Fólkið á það sameiginlegt að telja
á sér brotið eða það ratar á efni sem
það telur vera vafasamt og varða ís­
lensk lög.
Á undanförnum árum hefur DV
fjallað ítarlega og ítrekað um það
hvernig margir upplifa sig varnar­
lausa gegn ofbeldi á netinu en bent
á að erfitt getur reynst að ná utan
um það lagalega séð. Málið er enda
flókið þar sem tækninni fleygir fram
hratt og örugglega og lögin halda
ekki endilega í við breytingarnar.
Svo eru einnig einstaklingar sem
virðast sérstaklega lunknir við að
finna nýjar leiðir til þess að hrella
aðra. Hótanir og jafnvel ofsóknir á
netinu eða símleiðis eru því erfiðar
viðfangs. Oftar en ekki eru þær nafn­
lausar og sendar í gegnum erlend
forrit og því takmarkað hvernig hægt
er að bregðast við.
Úrræðin eru í sumum tilfellum
til staðar, segir Sigrún Jóhannsdóttir
héraðsdómslögmaður og vísar
til almennra hegningarlaga. Þeir
sem hafa til dæmis uppi hótan­
ir eiga samkvæmt lögunum að vera
dæmdir samkvæmt refsiramma
sem býður upp á tveggja ára fang­
elsi en í mörgum tilfellum eru við
því sektargreiðslur og yfirleitt skil­
orðsbundnir dómar. Þessu ákvæði er
mjög oft beitt þegar um er að ræða
heimilisofbeldi. Sigrún segist velta
því fyrir sér hvort íslensk lög nái utan
um þessi mál sem tengjast rafrænum
samskiptum.
Getur ekki verndað hana
Á vefsvæði sem vistað er erlendis er
íslenskt spjallborð þar sem myndir af
íslenskum konum og stúlkum ganga
manna á milli. Mikið er gert úr því að
fá myndir af konunum fáklæddum
eða nöktum. Sumir netverjar leggja
inn pantanir af myndum af ákveðn­
um einstaklingum og aðrir nota
svæðið til að ná sér niður á konun­
um eða stúlkunum eftir sambands­
slit. Í slíkum tilfellum, það er þegar
fyrrverandi elskhugar dreifa efni, er
það kallað hefndarklám.
Móðir 13 ára stúlku segist hafa
fengið veður af því að verið væri að
óska eftir myndum af dóttur sinni
á vefsvæðinu. „Hún er þrettán ára
gömul og þeir eru að biðja um nektar­
myndir af henni. Hún þorir ekki í
sund og hún fer ekki í sturtu í leikfimi.
Reyndar hef ég verið að leyfa henni
að sleppa við bæði fögin í skólanum,
þetta reynir svo mikið á hana. En ég
get það ekki til lengdar. Skólinn get­
ur ekkert gert og þegar ég fór til lög­
reglunnar var mér sagt að þeir gætu
lítið gert; síðan væri vistuð erlend­
is og að myndir af stúlkunni hefðu
ekki farið í dreifingu. Ég, sem móð­
ir hennar, gat sem sagt ekki verndað
hana nema með því að leyfa henni að
sleppa því að fara í sturtu,“ segir hún.
DV hefur ítrekað fjallað um síður sem
þessa, en hún er ekki nefnd á nafn hér
til að auglýsa hana ekki.
Úrræðin til staðar
– en samt ekki
Víða erlendis er unnið að því að
banna hefndarklám. Sigrún bendir
á að á Íslandi sé það brot á friðhelgi
einstaklingsins, að dreifa slíku efni.
Sá kafli almennra hegningarlaga er
háður því að brotaþoli fari í einka­
mál. Vilji brotaþoli höfða einkamál
sjálfur á hendur geranda, eru því úr­
ræði til þess, en ekki allir hafa til þess
andlega og fjárhagslega burði. Í ein­
hverjum tilfellum væri hægt að fella
það undir 210. gr. hegningarlaga, er
varðar dreifingu á klámi. Þá þyrfti
þó að fara í skoðun á því hvað klám
er og skilgreiningar þess. Það getur
reynst erfitt að skilgreina klám enda
er engin ein íslensk skilgreining á
klámi til staðar og hugtakið hefur tek­
ið miklum breytingum í áranna rás.
Einnig mætti skoða hvort hægt væri
að kæra fyrir brot á blygðunarsemi.
„Það mætti fara fram umræða um
það hvort lögin nái hreinlega utan
um þetta og hvort það þurfi ekki að
bregðast við þessu,“ segir Sigrún.
Hún segist ekki þekkja dæmi þess að
einstaklingar hafi verið dæmdir fyrir
dreifingu á hefndarklámi hér á landi.
Í þeim tilfellum þar sem um er að
ræða ungar stúlkur eða drengi, sem
verða fyrir því að vafasömum mynd­
um er dreift af þeim, er ekki um ann­
að að ræða en telja það sem barna­
níðsefni. Dreifing á því er brot á
hegningarlögum og getur varðað allt
að tveggja ára fangelsi. Vandinn felst
sem fyrr í því að síðurnar eru oftar en
ekki vistaðar erlendis og erfitt getur
reynst að hafa hendur í hári þeirra
sem deila þar efni.
Lögreglumaður sem DV ræddi
við segir mikinn fjölda af kvörtunum
berast til lögreglunnar vegna mála
sem þessara, það er að myndir gangi
á síðunum eða að óskað sé eftir síð­
unum sé lokað vegna efnis sem þar
birtist. Maðurinn segir erfitt að fylgja
eftir öllum málum, en að í þeim til­
fellum þar sem efni er dreift af börn­
um sé gripið til sérstakra varúðar­
ráðstafana. n
„Það mætti fara
fram umræða um
það hvort lögin nái hrein-
lega utan um þetta.
Ásta Sigrún Magnúsdóttir
astasigrun@dv.is
Notaði Snapchat
Í fyrra sagði DV frá ungri konu sem var ofsótt af fyrrverandi
sambýlismanni og barnsföður. Sá notaði smáforritið
Snapchat til að klekkja á konunni. Hann stofnaði stöðugt
nýja reikninga undir nafni konunnar og sendi í gríð og erg
nektarmyndir af henni sem hann hafði aðgang að. Bætti
hann við notendum Snapchat, fólki sem konan þekkti og
einnig ókunnugum. Konan hafði, eðli málsins samkvæmt, ekki
veitt heimild fyrir dreifingu myndanna. Hún telur sig vera eiganda
þeirra, en maðurinn telur sig vera það líka. Maðurinn sendi konunni líka stöðugt skilaboð
,
undir dulnefni, á Facebook, í smáskilaboðum og í tölvupósti. Mörg voru skilaboðin rætin

og ljót en önnur innihéldu misvel dulbúnar hótanir um ofbeldi og líkamsmeiðingar. Allt
var þetta andlegt ofbeldi sem konan hafði þá sætt um árabil án þess að hægt væri að
gera annað en að ræða við manninn sem átti að auki til að sitja um heimili hennar. Kona
n
hefur ekki höfðað einkamál en hefur ítrekað leitað til lögreglunnar. Eftir því sem DV
kemst næst hefur ekki verið gefin út ákæra á hendur manninum og ekki var sett nálg-
unarbann á hann. Eftir umfjöllun DV hafði maðurinn í hótunum við starfsmenn blaðsins
.
Hótað nauðgun
fyrir ögrandi
myndband
Systurnar í sveitinni Hljómsveitt, Anna
Tara og Katrín Helga Andrésardæt-
ur, fengu grófar nafnlausar hótanir
á netinu eftir útgáfu lagsins Næs í
rassinn. Lagið og myndbandið þótti
afar umdeilt. Þeir einstaklingar sem létu
efni þess fara fyrir brjóstið á sér hótuðu
söngkonunum öllu illu, meðal annars
nauðgunum og ofbeldi.
Hrædd við myndirnar Hún þorir ekki í
sund og hún fer ekki í sturtu í leikfimi, segir
móðir 13 ára stúlku. SviðSett Mynd SHutterStock
„Ég
gat ekki
verndað
hana“
n Mál sem varða ofsóknir eða ofbeldi á netinu falla oft á milli skips og bryggju
Verslanir á Laugavegi 182 og í Smáralind · sími 512 1300 · epli.is
iPad Air
Verð frá: 89.990.-
„Undir þetta fellur
einnig andlegt of-
beldi á heimili.
Saksóknari „Í einhverjum
tilfellum er verið að setja inn á
svona síður kynlífsmyndbönd
þar sem fyrrverandi kærastar eru
að hefna sín,“ segir Kolbrún