Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.06.2009, Blaðsíða 18

Tímarit hjúkrunarfræ›inga – 3. tbl. 85. árg. 200914
Inngangur
Fyrir mörgum árum skrifaði ég grein
um vinnuumhverfi hjúkrunarfræðinga í
Hjúkrun, tímarit Hjúkrunarfélags Íslands.
Síðan hafa margir hjúkrunarfræðingar
hafið störf og þótt ýmislegt, sem þá var
að varast, sé enn fyrir hendi má búast
við að viðhorf til ýmissa hluta hafi breyst
svo og lög og reglur. Margt heldur þó
sínu fulla gildi. Í þessari grein mun ég
að mestu halda mig við sömu atriði og
í fyrri grein en dreg úr og bæti við eins
og þurfa þykir. Í fyrri greininni var langur
listi heimilda enda þá erfiðara um vik
fyrir lesendur að afla sér þekkingar upp
á eigin spýtur. Í þessari grein verður sú
leið valin að benda á hvað helst er við að
eiga í vinnuumhverfi hjúkrunarfræðinga
og bent á innlent fræðsluefni á Netinu
en ætlunin er fyrst og fremst að vekja
hjúkrunarfræðinga til umhugsunar um
starfsumhverfi sitt.
Áhættumat
Árið 2003 kom það ákvæði inn í vinnu-
verndarlögin (lög nr. 46/1980) að öllum
atvinnurekendum er skylt að gera
áhættumat og skriflega áætlun um
forvarnir á vinnustaðnum. Þetta gildir
jafnt um stóra og litla vinnustaði. Í 66.
gr. laganna segir að þegar gerð áætlunar
um öryggi og heilbrigði á vinnustað,
þar á meðal mat á áhættu og áætlun
um heilsuvernd, krefst færni sem
atvinnurekandi eða starfsmenn hans hafa
ekki yfir að ráða skuli atvinnurekandi leita
aðstoðar til þess hæfra þjónustuaðila sem
hafa hlotið viðurkenningu Vinnueftirlits
ríkisins til þeirra starfa.
Hólmfríður K. Gunnarsdóttir er
hjúkrunarfræðingur og doktor í
heilbrigðisvísindum. Hún starfar
á rannsókna- og heilbrigðisdeild
Vinnueftirlits ríkisins.
Hólmfríður Kolbrún Gunnarsdóttir, hkg@ver.is
VINNUUMHVERFI HJÚKRUNARFRÆÐINGA
Margar hættur leynast í vinnuumhverfi hjúkrunarfræðinga.
Atvinnurekandanum ber að sjá til þess að vinnuaðstæðurnar stefni
ekki hættu fólks í voða en starfsmenn hafa einnig skyldur. Mestu
máli skiptir að afla sér upplýsinga, gæta varkárni og fara eftir settum
reglum og leiðbeiningum.
Allnokkrir þjónustuaðilar hafa til þessa
fengið viður kenningu Vinnu eftir litsins.
Ýmist er um að ræða heild stæða viður-
kenningu en þá eiga þjónustuaðilarnir
að vera færir um að gera áhættumat
og skriflega áætlun um forvarnir vegna
„eðlisfræðilegra, efnafræðilegra, líffræði-
legra, vistfræðilegra og sálfræði-
legra þátta“. Hins vegar er um að
ræða viður kenningar á sérsviðum, þ.e.
með áherslu á andlega og félagslega
áhættuþætti, á líkamlega áhættuþætti,
á öryggi, slysahættu og efnamengun á
vinnustöðum og loks eru þjónustuaðilar
á sviði matvæla- og efnaiðnaðar á
vinnustöðum. Lista yfir þjónustuaðila
má finna á vef Vinnueftirlitsins, www.
vinnueftirlit.is.
Í 67. gr. laganna er fjallað um heilsu-
fars skoðanir starfsmanna og þar segir
meðal annars: „Starfsmenn skulu eiga
kost á heilsufarsskoðun á kostnað atvinnu-
rekanda áður en þeir eru ráðnir til starfa,
meðan þeir eru í starfi og þegar við á eftir
að þeir eru hættir störfum, enda séu starfs-
skilyrði þeirra slík að heilsutjón geti hlotist af
og ástæða til þess að ætla að á þann hátt
megi koma í veg fyrir eða hefta atvinnu-
sjúkdóma og atvinnu tengda sjúkdóma.“
Leiðbeiningar um vinnutengdar heil-
brigðisskoðanir, skráningu og tilkynningar
slysa, atvinnusjúkdóma og atvinnu-
tengdra sjúkdóma er að finna á vef
Vinnueftirlitsins.
Í reglugerð (nr. 920/2006) um skipulag
og framkvæmd vinnuverndarstarfs á
vinnustöðum er lögð sérstök áhersla á
áhættumat og þar með ábyrgð atvinnu-
rekenda.
Sýkingar
Enn sem fyrr eiga hjúkrunarfræðingar
á hættu að smitast í vinnunni og hefur
þessu atriði ef til vill verið gefinn of lítill
gaumur hérlendis. Meðal sýkingavalda
eru einkum lifrarbólguveirur, B og C, HIV-
veirur og berklabakteríur að frátöldum
öðrum margvíslegum sýkingum sem
hætta er á við umönnun veiks fólks. Á
vef landlæknisembættisins er auðvelt að
fá greinargóðar upplýsingar um smitleiðir
og forvarnir helstu smitsjúkdóma, www.
landlaeknir.is. Mesta smithættan við
stunguslys, áður en bólussetning var
möguleg og almenn, var af lifrarbólguveiru
B sem er mest smitandi af veirunum
sem valda lifrarbólgu. Til að koma í veg