Jón á Bægisá - 30.09.2004, Page 54

John Corbett
myndir Pikta: Voru þeir keltneskir (og írskir og í rauninni kaþólskir) eða
germanskir (og mótmælendatrúar í eðli sínu). Það er freistandi að sjá í
þessum samslungnu sænsku og skosku línum í þýðingum Roberts Jamie-
son eins konar tvöfalda málhvirfingu sem bindur skosku erfðafræðilega við
hið skandinavíska norður og fjarlægir okkur óbeint hinum keltneska
öðrum. Það hafa ekki verið gerðar margar þýðingar úr gelísku yfir á skosku
en þær fáu sem til eru (eins og útgáfa Douglas Young á Sorley MacLean)
má sjá sem endursköpun hugmyndafræðilegra bandalaga — að þessu sinni
til að festa í sessi keltneska sjálfsmynd Skotlands, eða að minnsta kosti að
binda Hálendinga og Láglendinga bræðraböndum.
Önnur bandalög koma einnig til greina. Þýðingar Hughs MacDiarmid
á texta Aleksanders Blok í The Drunk Man Looks at the Thistle sýna þessa
þrá til að binda skoska ljóðlist við það sem hann taldi móderníska bylt-
ingarmenningu kommúnista í Rússlandi þótt raunverulegar þýðingar
eftir-byltingarverka þyrftu að bíða þar til Sydney Goodsir Smith þýddi
„TheTwal“ eftir Blok, eða jafnvel þangað til Edwin Morgan þýddi „Wi the
Haill Voice“ eftir Mayakovský yfir á gáskafulla skosku. I skoskri leiklist,
einkum á áttunda og fram á tíunda áratuginn, leituðust rithöfundar við að
tengja Skotland með þýðingum við upprunamenningar með svipað
hugarfar: Þýddur titill hins róttæka ítalska höfundar, Darios Fo, Non si
paga, non sipaga („Can’t Pay, Won’t Pay“ [Við borgum ekki, við borgum
ekki\), varð slagorð þeirra sem börðust gegn sköttum á níunda áratugnum
og leikskáldið Michel Tremblay frá Québec er orðinn einn afkastamesti rit-
höfundur á skoska tungu síðustu tuttugu ára, þökk sé afbragðsþýðingum
Bills Findlay og Martins Bowman.
Nýting þýðinga til að leita bandamanna annars staðar felur svo aftur í
sér skotspóninn og örina, bæði skilning og endurskilgreiningu á uppruna-
menningunni og gestgjafamenningunni. Québec-fylki í Kanada verður
einkum og sér í lagi spegill sem hægt er að sýna skoskt samfélag í: Tragi-
kómedíur Tremblays virðast sýna að sú pólitík á sviði kynferðis, þjóðernis,
trúarbragða og innanríkismála sem einkennir skoska menningu, er hvorki
einstök né einstrengingsleg heldur sú að við eigum okkur sömu timbur-
menn og aðrar menningar. Sá annarlegi er heimfærður að vissu marki á ný
en þó er útlenskunin næg til að tryggja að sjálfið verður framandi. Þótt
Findlay og Bowman skrifi gjarnan á nokkuð íhaldssamri leiksviðsskosku
halda þeir hinu persónulega jafnt sem staðanöfnum hjá persónum Find-
lays - þeir forðast algera heimfærslu og minna áhorfendur sína stöðugt á
að þessir mjög svo kunnuglegu atburðir eigi sér stað í frönskumælandi
Kanada en ekki á Skotlandi.
Þegar jaðarmenning þýðir úr ríkjandi menningu getur hún tekið virð-
inguna að láni, sé þýðingin vísvitandi skapandi eyðing. Þegar jaðarmenn-
52-
á Æay/há — Tímarit þýðf.nda nr. 8 / 2004