Jón á Bægisá - 30.09.2004, Síða 55

Fjöltyngdar bókmenntir: Útópía eða veruleiki?
ingar þýða úr öðrum jaðarmenningum eru mynduð bandalög sem má telja
hugmyndafræðileg verkefni með það fyrir augum að endurskilgreina bæði
annanleika og sjálf: Skandinavískar þýðingar ábyrgjast eða tryggja ger-
manskar rætur „ekta“ skoskrar menningar; þýðingar róttækra bókmennta
frá Rússlandi, Italíu eða Kanada leitast við að byggja upp bæði sjálf og
annarleika í ljósi útvalinnar pólitískrar fyrirmyndar.
Þýöing sem uppbót
Enn er eitt notagildi þýðinga sem mig langar að minnast lítillega á. I bók
minni, Written in the Language of the Scottish NationM er tilgáta mín sú
að sumar þýðingar séu tilraunir til að bæta fyrir duttlunga sögunnar. Eink-
um og sér í lagi á ég þar við þýðingar Biblíunnar á skosku sem var heim-
ilisiðnaður í Skotlandi síðustu hálfa aðra öld, en þær reyna að bæta fyrir þá
staðreynd að hin valdboðna útgáfa, Biblía Jakobs konungs {King James
Bible), var skrifuð á ensku eftir að Jakob skipti á skosku krúnunni fyrir hið
nýtilkomna breska heimsveldi. I nákvæmri þýðingu sinni á textum Nýja
testamentisins á grísku, New Testament in Scots (1983), sniðgengur William
Lorimer, sem er prófessor í klassískum tungumálum, þessa valdboðnu út-
gáfu algerlega og reynir þannig að fylla upp í fjögurra alda eyðu í skoskri
sögu bókmennta og trúarsiða. Uppbótarþýðingar svara spurningunni
„Hvað ef?“ Hvað hefði gerst ef til hefði verið Biblía á skosku, sem hægt
hefði verið að nota í kirkjum og skólum, og hefði þannig unnið gegn hæg-
fara hnignun skoskunnar sem birtist í því að enska Biblían sölsaði undir
sig orð Guðs? Fyrir skömmu beindist athygli mín að franskri þýðingu á
bók Patricks Suskind, Ilminum, sem endurgerð ímyndaðs fransks upp-
lýsingarprósa sem hefði getað verið til ef franska byltingin hefði ekki orðið
— ég verð að láta þá spurningu eftir fræðimönnum í frönskum og þýskum
bókmenntum og sögu.
Uppbótarþýðing snýr tilfmnanlegum rangindum til réttari vegar, fyllir
upp í tilfmnanlegar eyður, rænir aftur því sem hafði verið rænt. Það eru til
ekki færri en þrjár skoskar útgáfur á Macbeth eftir Shakespeare - í heild eða
að hluta - eftir Edwin Morgan, David Purves og Robert Lorimer, son
Biblíuþýðandans. Þótt Ellie Macdonald hafi snarað hlutum af Hamlet og
Draumi á Jónsmessunótt yfir á skosku hefur Macbeth augljóslega sérstakar
menningarlegar skírskotanir á Skotlandi. I fyrsta lagi er það „skoska leik-
ritið“, sem Shakespeare skrifaði fyrir Jakob konung, konung sem þekktur
er fyrir áhuga og útgáfu á efni um galdra og djöflafræði. Rætur þess liggja
13 John Corbett (1999). Written in the Language of the Scottish Nation: A History of
Literary Translation into Scots. Clevedon: Multilingual Matters.
ffián- á-.JSayásá— Menninga(r)miðlun í ljóði og verki
53