Dagblaðið Vísir - DV - 09.12.2014, Blaðsíða 17

Vikublað 9.–11. desember 2014 Fréttir Erlent 17
Þ
ú máttir ekki leyfa þessu
að rugla þig. Ef það hefði
gerst hefðir þú tapað glór-
unni, þú hefðir aldrei kom-
ist fram úr rúminu. Álagið er
engu líkt,“ segir ungur sprengjusér-
fræðingur sem starfaði fyrir breska
herinn í Afganistan. Hlutverk hans
var að fara yfir svæði og leita að jarð-
sprengjum og aftengja þær áður
en þær urðu öðrum að bana. Ef-
laust er þetta eitt hættulegasta starf
sem nokkur getur gegnt og fáir sem
myndu taka það að sér. Chris Scott
var aðeins tvítugur þegar hann fékk
það mikilvæga, en umfram allt lífs-
hættulega verkefni að ganga á und-
an þrjátíu manna sprengjusveit yfir
jarðsprengjusvæði. Þetta var fyrsta
verkefnið hans fyrir breska herinn,
hann var í ókunnugu landi og gegndi
hlutverki sem hann segist ekki skilja
hvernig honum tókst að skila af sér.
„Mitt hlutverk var að ganga á
undan sveitinni – kanna aðstæður.
Ég var fyrsti maður og átti að tryggja
öryggi hinna,“ segir Chris. „Þetta
var gott á sérstakan hátt, en vegna
þessa þá naut ég trausts meðal
annarra í sveitinni. Þeir treystu mér
fyrir þessu. Mér leið eins og ég væri
sérstaklega mikilvægur fyrir vikið.“
En starfið tók líka sinn toll og
hann glímir við alvarlegar andlegar
afleiðingar þess að vera hermaður
í stríði.
Vegur 611
Sveitinni sem Chris tilheyrði var
gert að fylgjast með vegi númer
611, aðalgötu sem tengir tvær
borgir í Helmland. Margir nota veg-
inn á hverjum degi, bæði óbreyttir
borgarar, hermenn og svo talíban-
ar. Fyrir vikið var mikið um jarð-
sprengjur, eða aðrar heimagerð-
ar sprengjur, á svæðinu. Chris
fékk í hendurnar málmleitartæki
og var gert að fara yfir svæðið vel
og vandlega með tækinu. Hann
segir að ábyrgðin hafi hvílt þungt á
herðum hans. Talíbanarnir merktu
sprengjurnar yfirleitt á einhvern
hátt og þannig gátu þeir forðast þær
ef þeir gleymdu sér á ferðalagi um
veginn. Chris þurfti því að leita eft-
ir merkingunum og ef hann sá eitt-
hvað grunsamlegt, bar honum að
kanna það. Hann segist hafa byrj-
að á því að færa sig varlega yfir á
magann og athafna sig þannig. „Þú
reynir að liggja þannig að þú get-
ir teygt hendurnar fram en held-
ur andlitinu fjarri sprengjusvæð-
inu, svona ef ske kynni að eitthvað
færi af stað. Ef það gerðist þá færu
hendurnar bara. Svo teygir maður
sig áfram og hægt og rólega skoð-
ar hvern stein, hvert sandkorn og
drullublett þar til þú hefur skoðað
allt svæðið.“
Chris segist hafa að lokum hopp-
að ofan á svæðinu, rétt áður en
hann lét sveitina vita að þeim væri
óhætt að halda áfram göngunni. „Ef
ég fann ekkert, kallaði ég til þeirra
að allt væri með kyrrum kjörum.
Svo hoppaði ég. Þá vissi ég endan-
lega hvort það var öruggt. Þú sért til,
ef ég hefði sagt að allt væri öruggt,
en svo hefði einhver annar sveitar-
meðlimur gengið þarna framhjá og
særst, þá hefði það verið hræðilegt.
Það hefði verið versta tilfinning í
heimi, að vita að ég hefði sagt að
það væri óhætt, en svo hefði síðan
ekki verið,“ segir hann.
Beið eftir einkennisklæddum
mönnum
Þetta var ekki aðeins erfitt verkefni
fyrir Chris, heldur alla sem honum
tengdust og höfðu áhyggjur af hon-
um. Móðir hans Lesley Scott beið
heima í Bretlandi og segir það hafa
verið óbærilegt að bíða eftir frétt-
um af honum. „Hann sagði mér
frá þessu verkefni, ég vissi að hann
fór fremstur fyrir þessum flokki. Ég
hugsaði með mér að hann væri í raun
bara fallbyssufóður,“ segir Lesley.
Hún skrifaði dagbók til að fylgj-
ast með ferðum sonar síns, skrifa
um eigin tilfinningar og halda utan
um þennan tíma. Áhyggjur hennar
sjást bersýnilega í þessu textabroti:
„Ég hef ekki heyrt frá þér í heila
viku, en engar fréttir eru góðar
fréttir, eða svo segja þeir. Ég er svo
hrædd um að þú fáir ekki að lesa
þetta. Í hvert skipti sem ég heyri í
bíl, hleyp ég að glugganum til að
kanna hvort það eru menn í ein-
kennisbúningi á leið að heimsækja
mig. Það væri svo gott að heyra
röddina þína núna.“
Hræðilegt slys
Chris var í sex mánuði í Afganistan.
Á þessum tíma fann hann 100
sprengjur sem voru grafnar upp og
svo sprengdar í loft upp af breskum
hermönnum. Hann veit að hann
bjargaði lífi margra. „Þér finnst þú
hafa áorkað miklu þegar þú finn-
ur slíka sprengju. Já, ég fann hana,
sprengjuna sem þú settir hérna til
að drepa mig. Ég fann hana.“ En
þrátt fyrir þennan árangur gat hann
ekki bjargað öllum félögum sín-
um. Í síðasta verkefninu sem hann
tók þátt í sprakk ein slík sprengja
skyndilega sem enginn hafði tekið
eftir. „Ég man að ég hentist niður
með þrýstingnum. Það var allt í
ryki, mökkurinn var þykkur og ryk-
ið fór í andlitið á mér. Hlutir flugu
út um allt. Ég hélt fyrst að það hefði
verið ég [sem sprengdi sprengjuna,
innsk. blm.],“ segir hann.
„Ég stóð upp og kallaði, það er
allt í lagi með mig, ég er í lagi. Ég
gáði ekki að neinu, þetta voru bara
mín fyrstu viðbrögð.“ Hann seg-
ist hafa snúið sér við og áttað sig
á því hvað hafði gerst. „Ég sneri
mér og sá að kapteinninn minn,
Bowers, var horfinn. Hann var bara
ekki lengur þarna. Annar kallaði:
„hvar er stjórinn?“ og við horfðum í
kringum okkur. Þá sáum við hann, í
um tuttugu metra fjarlægð í hrúgu,“
segir hann, en Bowers var látinn.
Hann hafði verið fyrir aftan Chris
þegar hann steig skyndilega á slíka
sprengju með þessum afleiðingum.
„Ég vona að þú komist yfir
þetta“
Móðir Chris man vel eftir deginum
þegar Bowers lést. Í dagbókarfærslu
hennar segir hún frá honum: „Þú
hringdir og varst sorgmæddur, þú
varst reiður og þú varst mjög til-
búinn til þess að yfirgefa þennan
guðsvolaða stað. Þú sagðist hafa
fengið sprengjubrot í hnéð og að í
eyrunum á þér væri enn sónn eftir
sprengjuna. Ástin mín, ég get varla
ímyndað mér hvernig þér líður.
Ég get ekki ímyndað mér hvað þú
þurftir að horfa upp á. Ég vona að
þú getir komist yfir þetta einhvern
daginn. Þú gerðir og hefur alltaf
gert allt eins vel og þú getur.“
Gleymist aldrei
Chris Scott er enn í breska hernum
og fékk nýverið stöðuhækkun. En
þessum degi gleymir hann aldrei,
og kennir sjálfum sér um hvernig
fór. „Ég átti að sjá til þess að svona
færi ekki. Ég var sá sem fór fyrstur.
Ég hugsa um þetta alla daga, hvort
ég missti af vísbendingu – hvort það
var eitthvað sem ég tók ekki eftir. Ég
hætti aldrei að hugsa um þetta, en
eftir þetta atvik hef ég sagt að ég
verði aldrei sá sem fer fyrstur inn
á svona svæði aftur,“ segir hann. n
Ásta Sigrún Magnúsdóttir
astasigrun@dv.is
„Það hefði
verið versta
tilfinning í heimi, að vita
að ég hefði sagt að það
væri óhætt, en svo hefði
síðan ekki verið.
Gleymir aldrei Chris Scott var aðeins
tvítugur þegar honum var falin mikil
ábyrgð. Hann segir að síðasta verkefni
hverfi honum aldrei úr minni.
Fór fyrstur Hlutverk
Chris var að fara fyrstur og
tryggja öryggi hinna.
„Ég átti
að tryggja
Tvítugur drengur gekk fyrstur yfir jarðsprengjusvæði í Afganistan til að tryggja öryggi annarra hermanna
öryggi hinna“