Dagblaðið Vísir - DV - 09.12.2014, Blaðsíða 32

32 Menning
H
ann snýr baki í þig. Grá
myndin sýnir hnakka, hár,
bert bak. Dauf lítil mjó-
slegin vera á miðri hvítri
blaðsíðunni. Hunsar les-
andann, hunsar þig. Þannig byrjar
Kok – á sterkri höfnunartilfinningu.
Á næstu síðu snýr veran, lítill strák-
ur, sér örlítið svo þú greinir andlitið.
Og svo. Sprenging. Vökvi gýs upp úr
flösku, hendur tálga, orðið „ég“ gló-
ir, og dauf óræð form eru greinan-
leg í gegnum vatnsmálninguna sem
hefur dreifst um síðuna. Minningar?
Orðin taka við af myndunum:
þú varst í svörtum jakka
og ég klæddi þig úr
og ég klæddi þig úr
og undir svarta jakkanum
varstu í svörtum jakka
og undir svarta jakkanum
varstu í svörtum jakka
Tungumálið og myndlistin
mætast
Kristín Eiríksdóttir er fædd árið
1981, rithöfundur en menntuð í
myndlist. Hún segist ekki hafa fund-
ið sig í skólakerfinu á Íslandi, átti
erfitt með nám en var góð í að teikna
og skrifa. Hætti í menntaskóla og fór
í lýðháskóla á Norðurlöndunum,
nam síðan myndlist við Listaháskóla
Íslands, en vakti snemma athygli fyr-
ir ljóð sín sem hún gaf út hjá Bjarti
og Nýhil. Kristín hóf framhaldsnám
í myndlist í Kanada en varð smám
saman fráhverf listforminu, skróp-
aði úr skólanum og skrifaði smá-
sagnasafnið Doris Deyr sem kom
út árið 2010. Tveimur árum seinna
kom út skáldsagan Hvítfeld. Í ljóða-
bókinni Kok, sem kom út í haust,
renna listformin hins vegar aftur
saman í eina heild.
„Fyrsta ljóðabókin mín, Kjötbær-
inn, sem kom út fyrir 10 árum var eig-
inlega ljóðaskáldsaga. Það var form
sem ég var líka að leika mér með í
bók númer tvö, Húðlitu auðninni.
Þessar tvær bækur eru svolítið eins
og systur. Svo gaf ég út Annars kon-
ar sæla sem er hefðbundnari ljóða-
bók, með nokkrum ljóðabálkum. En
í þessari bók er ég stigin miklu meira
yfir í myndlist. Ég hef leyft henni að
koma inn. Ég er alltaf að ströggla
svolítið á milli listforma. Lengi vel
talaði ég alltaf um að mig langaði
að finna mér einn stað og vera þar:
skrifa bara skáldsögur og verða mjög
góð í því, eða skrifa bara smásög-
ur eða eitthvað. En ég get það ekki
– það þýðir ekkert fyrir mig að taka
svoleiðis ákvörðun. Einu sinni ákvað
ég að verða myndlistarkona og fór í
mastersnám, en ég droppaði bara út
úr því námi og gaf út smásagnasafn.
Núna er ég að reyna að láta tungu-
málið og myndlistina mætast. Þetta
er teikniljóðabók. Þetta er algjörlega
50–50. Ég vinn þetta saman, þannig
að formin tali við hvort annað, frekar
en að ég sé að myndskreyta ljóðin
eða lýsa myndunum með orðum.“
Sálin í kokinu
Kok skiptist upp í fjögur ljóð eða
bálka sem byrja á setningum í há-
stöfum, en ljóðin sjálf eru skrifuð
með lágstöfum og greinarmerkja-
laus þar til síðasta bálki lýkur með
punkti. Textinn er prentaður efst
á hverja síðu, en brotinn upp með
myndum og auðum síðum. Hraða-
breytingar og hik skapa dýnamík.
Hönnun verksins er þannig út-
hugsuð, eins og uppbygging mál-
verks eða jafnvel kóreógrafía dans-
verks: höfundurinn hannar kerfi
fyrir hreyfingar lesandans – þangað
leita augun, þannig flettir hendin –
og mótar upplifunina.
„Ég er mjög upptekin af hrynj-
andinni eða hljóðhliðinni á þessu.
En ég veit í rauninni ekki hvernig það
skilar sér í lestri. Ég geng ekki beint
inn í einhvern þekktan „ryþma“ sem
að allir þekkja og geta fylgt, eins og
ef ég væri að yrkja í einhverju hefð-
bundnu formi. Ég er að reyna miðla
takti en ég veit ekki hvort það tekst.
Í raun er mjög mikilvægt að annað
hvort lesa þau upphátt eða hlusta á
þau lesin. En þannig er ljóðahefðin
líka. Þegar ég sjálf les ljóð þarf ég að
lesa þau í hálfum hljóðum. Þannig
hef ég vanist því að lesa ljóð.“
Orðið, kok, sem er nafn bókar-
innar er einmitt ekki bara sterkt orð
heldur áhugavert að segja upphátt:
KOK OG KOK OG KOK, heitir einn
bálkurinn. Prófið að segja það upp-
hátt.
„Af því að ég var að vinna það
svolítið hljóðrænt fannst mér þessi
titill lýsa verkinu. Svo finnst mér
hann sjónrænt skemmtilegur. Þetta
er svolítið absúrd eða abstrakt orð
þegar maður tekur það úr samhengi.
En ég var líka að hugsa um þessa
tjáningarstöð í kokinu og var dálítið
að pæla í staðsetningum á tilfinn-
ingum. Það er sorg í kokinu, á með-
an kvíði er frekar í þindinni, mjó-
bakinu eða jafnvel mjöðmunum,
þunglyndi er svo doði í höfðinu. En
sorgin leggst á tjáninguna. Það er til
dæmis mjög algengt að þegar fólk
fær áfall að það missi málið. Svo hitti
ég reyndar mann um daginn sem
var að segja mér að í fornhebresku
væri sama orðið, nephesh, notað
fyrir kokið og sálina.“
Sorg var kannski ekki beint
fyrsta orðið sem kom upp í hug-
ann þegar maður las Kok, en þarna
er eitthvað brothætt samband,
spenna, melankólía og undirliggj-
andi myrkur.
„Ég hef alltaf skrifað þannig ljóð.
Ég byrjaði að skrifa ljóð þegar ég
var að komast á gelgjuna og sem
unglingur skrifaði ég alveg ógrynni
ljóða sem voru mjög emó – ég var
mjög emó unglingur. Svo talar svona
myrkur kveðskapur til mín og ég hef
sótt mikið í hann. Þetta er eitthvað
„genre“ sem ég hef óvart fest mig:
niðurdrepandi ljóð,“ segir Kristín og
hlær. „Ég las mikið eftir Charles Bu-
kowski þegar ég var unglingur. Þá
var hægt að labba niður í kjallarann
í Máli og menningu þar sem allt Bu-
kowski-safnið var til. Ég er líka mjög
hrifin af Tor Ulven og Inger Christ-
ianssen. Ég leita í ljóð sem að tjá
innri stemningar sem er erfitt að
koma í orð.“
Fálmandi úr fjarlægð og einveru
Hvernig vinnur þú ljóðabók saman-
borið við til dæmis smásögur, skáld-
sögur og leikrit? „Mér finnst ljóða-
bók þurfa rosalega mikinn tíma. Ég
vinn í henni í skorpum yfir langt
tímabil. Ég vinn eitthvað aðeins
í henni, bakka og læt hana í friði
langan tíma og lít svo aftur á hana.
Ljóðin vaxa með mér og þau fara
svona í frumurnar á manni í þessu
ferli. Ég gæti aldrei unnið leikrit
eða skáldsögu á þennan hátt. Þá
þarf ég að fara algjörlega inn í ann-
an heim og dvelja þar þangað til að
verkið er fullskrifað. Ég plotta ekki
fram í tímann, ég þarf að fara bara
inn í þann heim. Það er pínu vídda-
flakk að skrifa smásögur. Ég er alin
upp hjá rithöfundi en mamma mín,
Ingibjörg Haraldsdóttir, er ljóð-
skáld og þýðandi. Þannig að ég er
alin upp við veruleika rithöfundar-
ins: þegar maður er að vinna þá er
maður í vinnunni, alltaf. Fyrir mér
eru skrifin ákveðin fjarvera í lífinu.
Þegar ég flý úr því formi yfir í mynd-
list eða í leikhúsið, þá er ég að reyna
að fálma út úr þessari fjarlægð og
einveru. Ég veit ekki hvort þetta
„meiki sens“, en þetta er einhvern
veginn svona,“ segir Kristín og hlær.
„Þegar ég er að skrifa ljóð er ég hins
vegar alltaf að fást við áferð, fást
við liti, fást við hluti sem eru mikla
meira á jörðinni. Það er skrýtið að
lýsa þessu, en það er miklu líkara
myndlist,“ útskýrir Kristín.
Þú talar eins og í ljóð- og mynd-
listinni nálgist þú hluti í efnisheim-
inum á áþreifanlegri hátt þar sem
einstökum atriðum er gefinn ítar-
legur gaumur. En samt finnst manni
bæði ljóðin og myndirnar í Kok vera
mjög torræðar. Jafnvel eftir að mað-
ur mótar sér hugmynd um hvað
ákveðin mynd sýnir getur hún birst
manni sem eitthvað allt annað næst
þegar maður les bókina. Eiginlega
þannig að blaðamanni brá stund-
um, ekki alveg viss um að þessi eða
hin myndin hafi ekki verið þarna
síðast.
„Í bókinni eru margar eyður fyrir
lesandann og þannig séð reiðir hún
sig á móttækileika þess sem á henni
heldur, stemninguna. Það er viss
áhætta og ég er viss um að lestrarnir
á henni eru eins ólíkir og þeir eru
margir – sem er auðvitað reyndin
með öll sköpunarverk – en ég teygi
mig samt dálítið langt í þessu tilfelli
og það er meðvitað. Til dæmis er
mjög fínn teiknipappír í bókinni og
nóg af auðum síðum.“
Ópið orðið að kitsch-varningi
Kristín segist ekki byrja að vinna í
verki með fullmótaða hugmynd um
það sem hún vilji tjá heldur verði
verkið til í sköpunarferlinu sjálfu.
„Að þessu leytinu til finnst mér list-
sköpun svo ósambærileg öðrum
starfsgreinum. Ég veit ekki hvað
leiðir mig áfram og það eru ekki
beinlínis til nein mistök. Ég get ekki
litið þannig á það. Það er ekki til
nein rétt skáldsaga, nein rétt loka-
niðurstaða, við erum ekki að stefna
að því að gera hina fullkomnu
skáldsögu. Þetta þýðir að það er
bæði mjög erfitt að dæma verk og
líka að segja: nú tókst mér vel til,
nú er þetta komið. Annað áhuga-
vert er að þegar listamaður sendir
frá sér verk þá missir hann algjör-
lega valdið yfir því, það er algjörlega
fórnin í þessu. Ég get ekki stjórnað
því hvernig fólk les bækurnar mín-
ar. Mér finnst ofboðslega gott dæmi
Vikublað 9.–11. desember 2014
Dásamlega
heillandi
heimur
Þó að Dragon Age-serían sé til-
tölulega ung er hún á hraðri
leið með að verða ein athyglis-
verðasta leikjasería undanfar-
inna ára. Fyrsti leikurinn leit
dagsins ljós árið 2009, annar
árið 2011 og á dögunum kom
þriðji leikurinn út, Dragon Age:
Inquisition.
Líkt og nafnið, Dragon Age,
gefur til kynna er um að ræða
fantasíuleik með margslungn-
um söguþræði og mögnuðu
sögusviði. Líkt og í fyrri leikjun-
um gerist Inquisition í fantasíu-
heiminum Thedas og gerist
sagan einu ári eftir atburðina
í Dragon Age II. Heimurinn –
þjakaður vegna langvarandi
stríðsástands – er á barmi eyði-
leggingar. Djöflar, drekar og
aðrar fígúrur leika lausum hala
og er það í þínum höndum að
koma hlutunum í eðlilegt horf
að nýju.
Líkt og áður segir er sögu-
þráðurinn býsna margslunginn
og er hægt að taka að sér fjölda
aukaverkefna sem falla fyrir
utan hið hefðbundna sögusvið.
Þetta þekkist í mörgum leikjum
nú til dags, til dæmis GTA V og
Assassins Creed. Líkt og í þess-
um leikjum gerist Inquisition í
hálfopnum heimi sem þýðir að
hægt er að ferðast út um allt án
mikilla hindrana. Það er auðvelt
að gleyma sér í þessum auka-
verkefnum enda færa þau þér
og fylgismönnum þínum aukin
völd sem koma þér til góða síð-
ar meir.
Til að gera langa sögu stutta
er Dragon Age: Inquisition
heillandi tölvuleikur sem mik-
il vinna hefur verið lögð í. Þó
að um sé að ræða ógnarstóran
heim kemur það lítið niður á út-
litslegum þáttum leiksins sem
eru til fyrirmyndar. Til að byrja
með virtist bardagakerfið virka
nokkuð einhæft en það breyttist
til hins betra eftir því sem leið
á með auknum kröftum. Það
sama má segja um persónurn-
ar í leiknum. Þær virkuðu þurrar
til að byrja með en unnu á þegar
líða tók á.
Það er nauðsynlegt að sýna
þolinmæði til að njóta alls
þess besta sem Dragon Age:
Inquistion hefur upp á að bjóða.
Ekki bara er söguþráðurinn
margslunginn heldur eru val-
möguleikarnir í spiluninni nán-
ast endalausir. Þetta þýðir að
það tekur tíma að kynnast leikn-
um. Þetta getur verið slæmt
enda er nóg af leikjum í boði
sem grípa þig strax og sleppa
ekki takinu.
Til marks um stærð leiksins
þá getur það tekið meðalmann-
inn 60 til 80 klukkustundir að
klára hann. Þá er boðið upp á
netspilun sem eykur spilunar-
gildi leiksins enn frekar. Það er
ljóst að þú færð nóg fyrir pen-
inginn ef þú splæsir í þennan
litla gullmola.
Einar Þór Sigurðsson
einar@dv.is
Dómur
Dragon Age:
Inquisition
Spilast á: PS4, PS3, PC, Xbox 360 og
Xbox One
Metacritic: 89
Sálin í kokinu
Í haust kom út ljóðabókin Kok eftir Kristínu
Eiríksdóttur. Kristín er menntuð myndlistarkona
en hefur vakið meiri athygli fyrir skrif sín: ljóð, leikrit,
smásögur og skáldsöguna Hvítfeld sem kom út árið
2012. Í Kok, sem er tilnefnd til Íslensku bókmennta-
verðlaunanna, renna myndlist og ljóð saman í eitt.
Í viðtali við DV ræðir Kristín um samband mynda
og orða, sorgina sem býr í kokinu, gagnrýnendur og
kitsch-varning byggðan á Ópinu eftir Munch.
Kristján Guðjónsson
kristjan@dv.is „Bara til
að ég lifi
það af að vera
manneskja
þá þarf ég að
skapa
Á mörkum orða
og mynda Kristín
Eiríksdóttir segist hafa
verið lengi ætlað sér að
finna sér eitt listform
og einbeita sér að því en
segist ekki geta tekið
slíka ákvörðun, nú lætur
hún myndlistina og
ljóðin vinna saman.
Mynd SiGTryGGur Ari