Morgunblaðið - 12.09.2015, Side 10

10 DAGLEGT LÍF
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 12. SEPTEMBER 2015
Kristín Heiða Kristinsdóttir
khk@mbl.is
Það er gott að vera kominaftur til Íslands. Ég varhér fyrir tíu árum ogkomst að því að hugarfars-
legt landslag mitt er eins og Ísland.
Mér líkar kuldi, ís og víðátta. Þegar
við keyrðum frá Keflavík til
Reykjavíkur þá fannst mér eins og
risahendur væru að reyna að brjót-
ast í gegnum úfið hraunið allt í
kring. Öll þessi form og lögun vekja
hugann,“ segir Katja Kettu sem er
einn af erlendu rithöfundunum sem
teflt er fram á Bókmenntahátíð í
Reykjavík þessa dagana. Katja er
rísandi stjarna í Finnlandi og hefur
hlotið fjölda verðlauna fyrir bækur
sínar. Hún hefur gefið út fimm bæk-
ur og ein þeirra, Ljósmóðir af Guðs
náð, kom út á íslensku í tilefni af
bókmenntahátíðinni.
Fólk breytist í skepnur
Í bókinni segir frá ungri konu,
Villiauga, sem er rangeyg, fyrirlitin
og óskilgetin en býr yfir sérstakri
gáfu til að taka á móti börnum.
Sögusviðið er seinni heimsstyrj-
öldin í útnára á Finnlandi þar sem
Villiauga starfar í fangabúðum fyrir
Þjóðverja. Hún verður ástfangin af
SS-foringja og í sögunni fléttar
Katja meistaralegri saman grimmd,
ljótleika, fegurð og erótík.
„Ég skrifa um atburði frá þess-
ari löngu liðnu styrjöld til að minna
okkur á að í öllum stríðum er farið
illa með konur og börn. Ég vil líka
minna á hvernig við manneskjurnar
verðum í stríði. Fyrst verður fólk
hrætt og í sjokki, síðan dofnar það
upp og neyðist til að gera allskonar
hluti sem það gat aldrei ímyndað
sér að það gæti gert. Að lokum ger-
ir það hvað sem er til að lifa af. Fólk
breytist í skepnur. Við höldum allt-
af að við séum betri manneskjur en
þær sem gera skelfilega hluti í
stríði, en við getum ekki dæmt fólk,
því við vitum ekki hvernig við sjálf
myndum bregðast við í þeirra að-
stæðum,“ segir katja og bætir við
að hún hafi áhyggjur af vaxandi
hörku í Finnlandi.
„Við höfum gleymt. Og við eig-
um erfitt með að finna til með fólki í
ömurlegum aðstæðum. Ég vil með
þessari bók minna á að við verðum
að hætta að flokka fólk eftir þjóð-
erni, stöðu, lit eða einhverju öðru,
heldur sem manneskjur.“
Íslendingar skilja húmorinn
Þó saga Kötju sé vissulega
styrjaldarsaga þá er hún líka ást-
arsaga.
„Við verðum svo auðsæranleg
þegar við erum ástfangin, varn-
arlaus og tilbúin til að fórna öllu. En
þrátt fyrir það tel ég hvern þann
sem upplifir slíkar tilfinningar vera
heppinn. Í bókinni gera stríðs-
aðstæðurnar ástina ekki mjög
fagra. Þau loka sig bæði út frá
styrjöldinni, telja sér trú um að hún
snerti þau ekki. Þau eru í afneitun
og lifa í blekkingu. Hann felur sig á
bak við myndavélina og álítur sig
aðeins rannsakanda en ekki þátt-
takanda í stríðinu. En stríðið eltir
þau uppi að lokum.“
Þrátt fyrir að mikil grimmd og
ljótleiki sé í bókinni, þá er þar und-
irliggjandi húmor, rétt eins og í líf-
inu.
„Ég held að Íslendingar hafi
smekk fyrir þessu skopskyni,
kannski af því þeir þekkja harð-
neskju norðursins. En það er erfitt
fyrir suðrænar þjóðir að skilja
þetta, ég veit að Frökkum finnst
sumum hverjum bækur mínar
ógeðslegar. En Tékkum og Norð-
mönnum líkar þetta mjög vel.“
Fæðingar í sánaböðum
Katja segir að formæður henn-
ar eigi sinn þátt í sögunni.
„Langamma mín tók á móti
mörgum börnum þó hún væri ekki
ljósmóðurmenntuð, rétt eins og
sögupersónan, enda fæddist fólk í
Lapplandi gjarnan í sánabaðinu
heima hjá sér, því þar er hreint
svæði með heitu vatni. Ljósmæður
gátu gefið líf og tekið líf, og talið var
að þær gætu séð inn í framtíðina og
yfir í aðra heima. Fólk þurfti á þeim
að halda og bar fyrir þeim virðingu
en hræddist þær svolítið líka, taldi
þær jafnvel vera göldróttar.“
Eitt af því áhugaverða í bókinni
Konur eiga ekki að
vera þægar og þöglar
Rithöfundurinn Katja Kettu ólst upp í Lapplandi þar sem fólk drekkur í sig lykt og
liti stutta sumarsins eftir hvítan, kaldan vetur. Hún er gestur á Bókmenntahátíð
og bókin hennar, Ljósmóðir af Guðs náð, segir frá ungri konu í helvíti seinni
heimsstyrjaldarinnar í Finnlandi. Snilldarblanda af ljótleika, fegurð og erótík.
Ljósmyndasýningin Óskir íslenskra
barna, sem verður opnuð kl. 14 í dag í
Gerðubergi, byggist á sönnum
reynslusögum barna sem hafa upp-
lifað ofbeldi, vanrækslu, einelti eða
hafa búið við fátækt. Myndirnar birta
ímyndaðar óskir barnanna.Þannig er
áhersla lögð á að börn sem upplifa
áföll og erfiðleika þurfa að fá að eiga
sér ósk og von um að þeim líði ein-
hvern tímann betur.
Sýningin samanstendur af ljós-
myndum eftir Ástu Kristjánsdóttur,
óskatré eftir Steinunni Hauksdóttir
og texta úr Barnasáttmála Samein-
uðu þjóðanna. Við tréð er hægt að
koma fyrir óskum barna eða hengja
þær á óskatréð. Foreldrar eru hvattir
til að aðstoða börnin við að skoða
sýninguna og að skrifa óskir sína á
miða. Gjarnan má hvetja barnið til að
óska sér einhvers sem því hugkvæm-
ist við að skoða sýninguna.
Óskir íslenskra barna er gjöf
Barnaheilla – Save the Children á Ís-
landi til barna á Íslandi í tilefni 25 ára
afmælis Barnasáttmála Sameinuðu
þjóðanna.
Öll vinna við sýninguna var unnin í
sjálfboðastarfi.
Borgarbókasafnið - Menningarhús Gerðubergi
Óskamyndir Öll börn eiga rétt á vernd gegn ofbeldi og að njóta umönnunar.
Óskir íslenskra barna í myndum
Listamennirnir Bára Kristinsdóttir og
Kristina Petrošiutë ræða verk sín á
sýningunni Verksummerki í Ljós-
myndasafni Reykjavíkur í dag kl. 14.
Verksummerki fjallar um það hug-
læga, persónulega og nærgöngula í
ljósmyndum á okkar tíma. Á sýning-
unni eru tvinnuð saman verk sex ljós-
myndara sem gera hversdaginn og
eigið líf að meginviðfangsefni sínu.
Auk Báru og Kristinu eiga Agni-
eszka Sosnowska, Daniel Reuter,
Hallgerður Hallgrímsdóttir og Skúta
verk á sýningunni.
Bára Kristinsdóttir ræðir mynda-
röð sína Ummerki (2010) sem birtir
hennar nánustu og vísar í minningar
og söknuð. Myndaröðin sam-
anstendur af tvennum sem teknar
voru á heimili tengdaforeldra Báru
með tíu ára millibili og sýna þau
verksummerki sem líf þeirra og fjar-
vera skilur eftir sig.
Kristina Petrošiutë segir frá
myndaröðum sínum Patrimony
(2014-) og Biography (2012-). Patri-
mony samanstendur af fundnum
myndum eftir föður Kristinu sem
sýna lögreglustörf hans í fyrrverandi
Sovétríkjunum, fjölskyldulíf og per-
sónuleg sambönd. Biography er ljós-
myndadagbók sem fangar daglegt líf
Kristinu og persónulegt myndmál tjá-
ir tilfinningar og upplifanir hennar.
Sýningarspjallið verður á íslensku
og ensku.
Sýningin stendur til sunnudagsins
20. september.
Aðgangur er ókeypis og allir vel-
komnir.
Ljósmyndasafn Reykjavíkur
Morgunblaðið/Ómar
Ummerki Bára Kristinsdóttir ræðir
um myndaröð sína Ummerki.
Huglægt, persónulegt og nær-
göngult sýningarspjall
Söngkona Katja árið 2011 á tónleikum með pönkhljómsveitinni Confusa.
Í ham Pönksöngkonan tekur á.