Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.09.2013, Blaðsíða 58

Hið nýja og frumlega við stefnu Lúthers í sálmamálum var í fyrsta lagi
að hafa sálma aðgengilega fólki á móðurmáli þess og í öðru lagi að ætla
sálmum boðunar- og fræðsluhlutverk. Að hans mati áttu sálmar að gera
orð Guðs lifandi meðal fólks.8 Þetta tjáir hann í bréfi sem hann skrifaði í
árslok 1523 vini sínum og bandamanni Georg Spalatin (1484—1545) þar
sem hann segir á þessa leið:
Náð og friður. Það er ætlun vor að fylgja dæmi spámanna og kirkjufeðra og
yrkja sálma á móðurmáli handa alþýðu manna - þ.e. andlega söngva til þess
að orð Guðs vari við meðal fólks líka í söng.
Um það hvernig skáld eigi að yrkja og meðhöndla biblíutextann segir
Lúther:
Eg vil þó helst að menn forðist ný hugtök og hugtök sem eru í tísku hjá
hirðinni. Til þess að fólk geti skilið verður að syngja orð sem eru eins einföld
og almenn og kostur er, um leið og þau verða að vera hrein og nákvæm,
og þar að auki eiga orðin að tjá merkingu og útleggjast eins nærri þeirri
merkingu og liggur í sálminum sjálfum. Samt geta menn gengið frjálslega
fram, þurfa ekki að binda sig við orðin en leitast við að ná merkingunni og
skipta þá orðunum út fyrir önnur sem túlka merkinguna.9
Lúther vill m.ö.o. endurvekja forna hefð - „fylgja dæmi spámanna og
kirkjufeðra“ - um að yrkja andlega söngva Guði til dýrðar. Þessa sálma og
lofsöngva vildi hann hafa í búningi sem alþýða manna skildi - „forðast ný
hugtök og hugtök sem eru í tísku hjá hirðinni“. Af bréfi Lúthers er ljóst
að hann lítur á ljóðagerð sem lið í útbreiðslu Biblíunnar og sé raunar eins
konar þýðing á Biblíunni.10 Hinn orti texti er orð Guðs „líka í söng“.u
Lúther hafði sjálfur riðið á vaðið og umort tvo Davíðssálma í ljóð. Síðar
orti hann fleiri Davíðssálma og eins sálma út frá öðru efni Biblíunnar, m.a.
boðorðunum 10. Af upphafi boðorðasálmsins sést að Lúther álítur sálminn
vera boðorðin sjálf: „Dies sind die heilgen zehn Gebot“ er upphaf sálmsins,
8 Sjá Bernice Sundkvist 2008 og Jörgen Kjærgaard 2008.
9 WABr. 3, s. 220. Bréfið i heild er birt í Einar Sigurbjörnsson 2012, s. 217—218 og Einar
Sigurbjörnsson 2013, s. 32—33.
10 Sjá líka rit Lúthers um þýðingar frá 1530, Ein Sendbrieff D.M.Luthers. Von Dolmetzschen und
Fiirbit der Heiligen. WA 30. II, s. 627—646. Sjá Einar Sigurbjörnsson 1998.
11 Sbr. orð Guðbands í formála Vísnabókar 1612: „ [...] svo að orð Guðs mætti ríkulega hljóða og
á meðal vor byggja, svo utan kirkju sem innan ...“ Visnabók GuSbrands 2000, s. 3.
56