Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.09.2013, Blaðsíða 102
daglegri boðun.29 Að mati Kierkegaards verða þær raunir sem hinn kristni
einstaklingur upplifir til þess að styrkja hann í einlægni sinni sem kristin
manneskja. Fullvíst má telja að með árunum varð afstaða Kierkegaards gagn-
vart spurningunni um hvað það merkti að vera kristinn maður róttækari,
eins og raunar afstaða hans gagnvart kristindómnum og dönsku kirkjunni.
í Verkum kœrleikans sjáum við hvernig þessi afstaða er tekin að skýrast; sá
sem ætlar sér að verða kristinn þarf að upplifa miklar raunir í sínu innra lífi,
og þessar raunir eru eingöngu til komnar vegna hjálpræðis Jesú.30
Þýski félagsfræðingurinn og heimspekingurinn Theodor Adorno taldi
Verk kœrleikans vera skólabókardæmi um hvernig hið trúarlega siðferði reyni
að gera lítið úr lífinu í þessum heimi. Hollusta Kierkegaards við innra líf
kærleikans segir okkur að við eigum ekki að láta okkur varða tímanlega hluti
eða aðstæður. í raun beri hún merki sinnuleysis og að hans mati er slík sýn á
veruleikann mjög hættuleg. Slíka túlkun megi nota til að réttlæta sinnuleysi
gagnvart neyð, þjáningu, fátækt og kúgun. Áhersla Kierkegaards á hið innra
líf einstaklingsins geti þannig haft djöfullegar afleiðingar; ef kærleikur
einstaklingsins til annarrar manneskju feli ekki í sér að hjálpa honum að
finna sér sinn stað í veröldinni, heldur aðeins með Guði, þá endum við í
sinnuleysi og tómlæti gagnvart náunga okkar. Sú túlkun sem Kierkegaard
leggur fram er því að mati Adorno full af mannfyrirlitningu og leiðir á
endanum til kúgunar og undirskipunar manneskjunnar.31 Sannarlega hefur
Adorno ýmislegt til síns máls. Túlkun Kierkegaards á kærleikanum eins og
hann birtist í Ritningunni er ekki að hann sé fallegur og umfaðmandi eins
og mætti lesa út úr því tvöfalda kærleiksboðorði sem er að finna á síðum
Nýja testamentisins. Nei, þessi túlkun er ekki aðeins óaðlaðandi í ljósi þess
að hinn kristni einstaklingur er hæddur og hataður af heiminum, heldur
er grundvöllur túlkunarinnar ekki í tengslum við mannlegan verueika. I
staðinn kemur hann frá Guði og ást hans á mannkyninu. Engu að síður
kappkostar Kierkegaard að útskýra hvernig einstaklingurinn verði kristinn,
og hvað felist í því. Þjáning og sorg eru hluti af því. í rauninni varar
Kierkegaard við jafn veraldlegu sjónarmiði og því sem Adorno lýsir sem
æskilegu.
29 Sama heimild, bls. 187.
30 Sama heimild, bls. 190.
31 Theodor W. Adorno, „On Kierkegaard’s Doctrine of Love“, Studies in Philosophy and Social
Science 8, 1940, bls. 413-429, hér bls. 415-421.
100
J