Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.09.2013, Blaðsíða 170
Privatpersori) var maðurinn í einkalífi sínu „undirorpinn kærleikskröfum
Krists“, en í opinberu lífi átti hann að lúta þeim lögmálum sem þar ríktu
(þ. Amtpersori),55 Að mati Björns birtist meginvandi tveggja ríkja kenningar-
innar í þessari skiptingu. Hún hafi í raun gert menn andvaralausa gagnvart
félagslegri ábyrgð kirkjunnar. Hann hvetur því til þess að þessum áherslum
sem íslenska þjóðkirkjan hefur fylgt verði breytt. Björn mælir í þess stað
með kenningu Karls Barths (1888-1976) um konungsveldi Krists.56 Menn
játi Krist sem Drottin kirkjunnar og gangist ekki aðeins við synd sinni og
meðtaki fyrirgefningu Guðs, heldur axli þeir einnig þá félagslegu ábyrgð
sem af henni leiðir. Tvískiptingu er hafnað sem „lýsir einhver afmörkuð svið
mannleg lífs sem helg, en önnur sem vanhelg“.57 Samtímis gangist menn
við fallvaltleika veruleikans og hvernig honum er haldið föstum í viðjum
lífseyðandi afla. Andspænis honum opinberar upprisan annan veruleika
sem, að mati Björns, er það að konungsveldi Krists er „óaðgreinanlegt frá
sáttargjörð heimsins við sín hinztu rök og þá um leið við sig sjálfan“.58
Réttlæti Guðs getur því ekki verið andstætt veraldlegu réttlæti. Vegna
endurlausnarinnar í Kristi hefur kirkjan spennuhlöðnu hlutverki að gegna.
Hún fjallar um synd og firringu mannsins sem tilvistarlegan vanda og sem
félagslegt mein sem endurlausnin leysir. Hér er kirkjunni „gefið það hlutverk
að vera heiminum það lífgefandi afl, sem leysir úr læðingi þá möguleika,
sem heimurinn býr yfir til þess að skapa manninum-í-heiminum mann-
sæmandi líf [...] Hún er opin fyrir þjóðfélagslegum breytingum og óttast
þær ekki, því að hún veit, að heimurinn er frjáls til þess að vera sköpunri^
Þannig færir Björn embættisskilninginn í átt til hins kalvíníska módels
þar sem spámannlegt hlutverk kirkjunnar er í öndvegi. Þessi sýn Björns
hafði mikil áhrif, sérstaklega eftir að hann tók við prófessorsembætti í
guðfræðilegri siðfræði við Guðfræðideild Háskóla fslands árið 1967.
í annarri grein tæpum tíu árum síðar, „Hlutverk kirkjunnar í íslenzku
nútímaþjóðfélagi“ frá árinu 1978, útfærir Björn hugmyndir sínar nánar. Þar
bregst hann við þeirri útbreiddu skoðun „að trú sé afl afturhalds og íhalds
[...] deyfilyf, sem forréttindastéttir taka í þjónustu sína til að halda múgnum
55 Sama heimild, bls. 411.
56 Um þessa kenningu Barth og gagnrýni á hana sjá, Sigurjón Árni Eyjólfsson, Kristin siðfrœði í sögu
ogsamtíð, Reykjavík: Hið íslenska bókmenntafélag, 2004, bls. 35-54.
57 Björn Björnsson, „Þjóðfélagsleg ábyrgð kristinnar kirkjur", bls. 413.
58 Sama heimild, bls. 415.
59 Sama heimild, bls. 416.
168
J