Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.09.2013, Blaðsíða 172
Áherslan á spámannlegt embætti prestsins sem mótar barthíanska og/
eða kalvíníska sýn hefur slagsíðu. Þegar prestar og guðfræðingar tjá sig um
félagsleg og stjórnmálaleg málefni í samræmi við spámannlegt hlutverk
kirkju og kristni sem byggist á „sér-biblíulegum“ og „sér-kristnum“ eða
„sér-trúarlegum“ grunni verða þeir að tjá sig almennt um málefnin. Af því
leiðir að greiningunni hættir til að vera of almenn og jafnvel of víðtæk, en
auk þess virðist innbyggð í þessa nálgun viss hætta og jafnvel tilhneiging
til guðfræðilegrar forræðishyggju. Þessi nálgun hefur verið gagnrýnd fyrir
að gera orthopraxis úr orthodoxíu, þ.e.a.s. að skipta út rétttrúnaði fyrir
pólitískan rétttrúnað. í öllu falli er ljóst að boðun prestsins í krafti spámann-
legs embættisskilnings þarf að feta þann erfiða stíg að vera beinskeytt án þess
að verða flokkspólitísk. Þegar upp er staðið er spurningin sú hvort tveggja
ríkja kenningin sé ekki hnitmiðaðri í slíkri umræðu.65 Alla vega er ljóst að
gagnrýni Björns varðandi afskiptaleysi kirkjunnar varðandi samfélagsmál
stendur. Kirkjan getur ekki sneitt hjá félagslegri ábyrgð eða forðast að
taka afstöðu til brýnna félagslegra málefna. Óhætt er að segja að íslenskir
guðfræðingar og prestar hafi einmitt tekið afstöðu og hefur verið tekið tillit
til þeirra.66 En þeirri gagnrýni á tveggja ríkja kenninguna sem Björn styðst
við, er ábótavant eins og ég hef fjallað um á öðrum vettvangi.67 I greinum
sínum virðir Björn ekki þá spennu sem er innbyggð í tveggja ríkja kenn-
inguna sem gerir mönnum mögulegt að tengja hana beint við viðfangsefni
líðandi stundar. Nánar verður fjallað um það hvernig unnt er að heimafæra
hana upp á prestsembættið hér á eftir.
í sama hefti Kirkjuritsins og Björn birti síðari grein sína er að finna tvær
greinar um vanda prestsembættisins. I annarri er dregið fram mikilvægi
ritskýringar fyrir prédikun.68 í hinni vísar Bjarni Sigurðsson (1920-1991) á
mikilvægi sálgæslu í starfi prestsins og segir m.a.: „Þjóðfélög nútímans hrópa
blátt áfram á sálgæslu.“69 Mikilvægi hennar sé jafnmikið ef ekki meira en
prédikunarþjónustan. Bjarni setur fram þá skoðun að þáttur sálgæslunnar
eigi eftir að verða mótandi í starfi presta eins og síðar varð raunin.
65 Sigurjón Árni Eyjólfsson, Kristin siðfræði í sögu og samtíð, bls. 42-45, 448-50.
66 Nægir í þessu samhengi að minna á nýleg skrif þeirra Hjalta Hugasonar og Gunnars Kristjánssonar.
Sjá nánari umfjöllun um þá, Sigurjón Árni Eyjólfsson, „Þjóðkirkja og krísa“, Ritið 2/2012, bls.
33-53.
67 Sigurjón Árni Eyjólfsson, Kristin siðfrœði í sögu og samtíð, bls. 40-50.
68 Sigfmnur Þorleifsson, „Guðfræðimenntun og prestsþjónusta“, bls. 113.
69 Bjarni Sigurðsson, „Guðfræðimenntun og prestsþjónusta“, bls. 123
170