Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.09.2013, Blaðsíða 229

I fyrsta sýnidæminu hér að ofan, þar sem fjallað var um hina persónulegu
bænagjörð prests fyrir altarinu í messuupphafi, sáum við orðið „introitus“
bætast við textann hjá Gissuri, þ.e. hugtakið var notað um það sem söfnuð-
urinn ætti að syngja við þetta tilefni, en án skírskotunar í frumtextunum.
I upphafsorðum Ritus celebrandipublicam missam er tilgangur messunnar
m.a. skýrður svo: mortem Domini annunciandum (lat.) / at forkynde Herrens
dod (d.). Hjá Gissuri bætist við skýringuna svo að hún hljóðar svo: „til ad
boda dauda drottens vors liufa lausnara ihesu christi et cetera.“
í sama kafla, þar sem fjallað er um samfélagið um Guðs borð, er að finna
hjá Gissuri eftirfarandi leiðbeiningar um orð og atferli við helgun efnanna:
„Wor herra iesus kristus et cetera. Og strax þar epter ordin þa upp hefie hann
hæfiliga hid helgada braud. leggi þad nidur aptur, og take sidan kalekinn
og seigi. Saumuleidis og epter kuelldmaltidena et cetera.“ Fyrirmynd þessa
textahluta er hvorki að finna í Ordinatio Ecclesiastica né í Den danske
Kirkeordinans heldur er hann hrein viðbót Gissurar. Eflaust er hún ætluð
til skýringar fyrir íslenskan kennilýð líkt og hinar viðbæturnar. Þó vekur
innihald hennar sérstaka athygli þar sem mælt er fyrir um upphald (elevatio)
brauðsins og orðalag innsetningarorðanna. Svo virðist sem þýðandinn leggi
hér áherslu á viðhald hefðar í helgihaldinu umfram þá áherslu sem finna
má í tilmælum ordinansíunnar. I því sambandi er þó vert að minnast þess
að svo til í næstu setningu þýðir Gissur orðrétt fyrirmæli um að halda megi
uppi kaleiknum og hringja bjöllum á meðan „ef þienaranum synizt suo“ og
vísað er í libertas Christiana, þ.e. frelsi kristins manns, þessu til áréttingar.
Enn í þessum sama kafla, undir lok hans, er getið um sérstakan messu-
söng á stórhátíðum kirkjuársins, sem gert er ráð fyrir að sunginn sé vulgari
lingva (lat., þ.e. á móðurmáli), en því bætt við að þó fari um þetta allt
eftir geðþótta prestsins (lat. pro arbitrio ministri / d. her raader tieneren
dogsiejf). Svo sem til skýringar hnýtir Gissur aftan við setninguna, sýnilega
til skýringar fyrir lesandann, svo að textinn verður sem hér segir: „hier
rædur þo þienarinn sialfur fyrir aullu saman nær hann svngur i latinu eda
modurmal.“
Þess er þegar getið að kaflanum um predikunina í þéttbýli er sleppt
í þýðingu Gissurar, svo að fyrirkomulag predikunarinnar í dreifbýlinu
verður að burðarhluta kaflans Ritus praedicandi. Að þeim hluta loknum, og
á undan fyrirmælum um tilhögun helgihaldsins eftir predikunina, bætist
í þýðingu Gissurar við málsgrein, sem hvorki er að finna á þeim stað í
Ordinatio Ecclesiastica né í Den danske Kirkeordinans. Hún er hins vegar
227