Félagsbréf - 01.09.1964, Blaðsíða 14

einhverju skiptir. En „ný skáldsaga“
lætur standa á sér. Islenzk sagnagerð
er bundin af arfi sínum engu siður
en ljóðlistin: hinni raunsæju, epísku
frásagnarhefð íslenzkra bókmennta
sem kannski má segja að hefjist með
verkum Jóns Thoroddsens á öldinni
sem leið (hvað sem líður skyldleik
hennar við forna sagnalist) en nái
hámarki sínu og fullkomnun í verk-
um Gunnars Gunnarssonar og Halldórs
Laxness á þessari. Þeir sem síðan
koma rísa ekki undir hefðinni; það er
til marks, meðal annars, hversu nútím-
ans, nýrra þjóðfélagshátta á Islandi,
sér furðulega lítinn stað í tíðkanlegri
sagnagerð. Hún er að langmestum hluta
hundin liðnum tíma og viðhorfum i
efnisvali og stílshætti, sem reyndar
verður varla vitlega aðgreint. Nýjunga-
viðleitni ungra höfunda er til þessa
harla strjál og stundum undirstöðulítil.
Flestir reyna að vinna reynslu sinni
form raunsæilegrar skáldsögu; tilbreyt-
ingarlítil raunsæiskrafan kann að setja
sjálfri reynslu þeirra takmörkin. Krepp-
an i íslenzkri sagnagerð mun varla
leysast fyrr en upp koma höfundar
sem ráða fram úr þessum vanda, megna
að takast á við hann með nýjum hætti,
með tungutaki sem skírskoti upp á
nýtt til samtíðar þeirra.
Menn vænta sér ekki mikils af ljóði
eða skáldsögu á íslenzku um þessar
mundir, taka við slíku og þvílíku hang-
andi hendi, gefa því litinn gaum. Er
ekki J)örf á nýjum skilningi orðlistar,
lausn undan rígskorðaðri frásagnarkröfu
fásinnis og vana, frjálslundaðri form-
kröfum? Nýjum skilningi á „nota-
gildi“ skáldskapar kynni að fylgja nýr
skáldskaparáhugi.
Það er eftirtektarvert að meðan
kreppa ríkir í sagnagerð og ljóð-
list býr við daufan og tregan
lesendahój) eru leikhúsin sótl og
setin og leiklist vex fiskur um hrygg.
Og æ fleiri höfundar leita til leikhúss-
ins. Leikhús er nýlegt á íslandi (eins
og að sínu leyti myndlistin) og býr
við enga skilgreiningu fyrirfram á verk-
efni sínu; þessa frjálsræðis nýtur leik-
húslist okkar, en það ræður líka vanda
og ábyrgð leikhúsmannanna sem nú
eru að móta leikhúsinu hefð og stefnu.
Við höfum að sönnu ekki eignazt mjög
nýtileg ný leikhúsverk enn sem komið
er; en samt kann að vera ástæða til
að ætla að J)ar verði næst tíðindi í
íslenzkum bókmenntum. Vera má að
leikhúsið verði farvegur þeirri raunsæi-
legu samtíðarlýsingu sem skáldsagan
hefur brugðizt að sinni. Og umfram alh
kann að vera vonandi að það verði
vettvangur formlilrauna sem njóti ja-
kvæðari áhuga og skilnings en aðrar
bókmenntanýjungar á íslandi nú um
sinn.
5. Virkir dagar.
Líklega var það ofmikils vænzt að
listaþingið í vor leiddi í ljós einhverj-
ar nýjungar um stöðu eða hag íslenzkra
bókmennta eða lista. Þar voru engin
tímaskiptaverk unnin. Né veitti hátíða-
haldið neina sérstaka vísbending um
10 FÉLAGSBRÉF