Félagsbréf - 01.09.1964, Blaðsíða 39

Musiche kom fram á sjónarsviðið. Ég
iriun nefna ártöl í sambandi við ýms-
ar „stefnur“ en vil taka það fram, að
slík ártöl eru aldrei nákvæmleg.
Barok tímabilið telst frá 1600 til
1750. Tímabil þetta einkennist öðru
fremur af tilþrifamiklum tónsmíðum,
bæði kirkjulegum verkum svo og leik-
húsverkum. Andstæður voru undir-
strikaðar og flest var stórt í sniðum.
Klassíska tímabilið tekur við af Barok
og telst það frá 1750 til 1820. En á mót-
Um barok- og klassíska tímans er hið
svonefnda Rokoko tímabil. Nafnið á
Massíska tímabilinu er tekið frá Grikkj-
u®, eðli þess er svo til hið sama og
Appollo-kúltúrsins á sínum tíma:
hlutlægni, hófstilltar tilfinningar, skýr-
'eiki í formbyggingu. Rómantíska
b'mabilið, sem er hliðstæða við dion-
ysrska-kúltúrinn hjá Grikkjum, tekur
Vlð af því klassíska, og er Sdhubert
(1797—1828) venjulega nefndur sem
tengiliður milli þeirra. Rómantíska
Bmabilið er talið spanna rúma öld. Ég
U’un aðeins nefna lítið eitt af því sem
^1£egt er að tína til sem einkennandi fyrir
Þessa stefnu. Tónskáldin verða per-
s°nulegri og auðþekkjanlegri en áður
hefur tíðkazt. Schubert, Chopin, Men-
delssohn og Bralims, svo einhverjir séu
Uefndir. Formbygging er á þessum
tlrtla mun frjálsari en áður, tilfinninga-
Semin er í algleymingi, og blæðandi
1‘j eirta bærist í brjósti sérhvers tón-
"kálds. Vinsæl verkefni skálda og tón-
skálda verða hið yfirnáttúrlega (töfr-
ar- draugar, álfar, galdramenn og
nornir). Á nítjándu öldinni fara að
spretta upp þjóðleg tónskáld (Rússar,
Norðmenn, Ungverjar og fleiri).
Nú höfum við fengið nasasjón af
þessum tímabilum frá 1600, en við
eigum eftir að ‘heimsækja vöggu óper-
unnar aftur eftir stutta stund.
Á síðustu áratugum 19. aldarinnar
fer að bóla á nýjum stefnum í tón-
sköpun, en til þess að við getum gert
okkur einhverja grein fyrir eðli þeirra,
verðum við að kynna okkur einn þátl
tónsköpunar næslu þrjár aldir á undan.
Hér er um að ræða þróun þá sem
notkun samhljóma hefur tekið. Ég er
þeirrar skoðunar að tónsmíðastefnur
þær, sem vekja upp spurninguna í
upphafi þessarar greinar, eigi einmitt
rætur sínar að rekja til þess öngþveitis
sem skapaðist í notkun hljóma og
hljómsambanda í lok seinustu aldar.
Átta svokallaðar kirkjutóntegundir
voru undirstaða tónlistarinnar frá upp-
hafi og til u.þ.b. 1600, en þá fer að
bera á aukinni notkun tónstiganna sem
við nefnum dúr og moll. Yfirgnæfandi
notkun á þessum tveimur tónstigum, í
stað átta áður, leiddi það af sér, að tón-
skáldin fóru að einbeita sér að svo-
nefndri hljómþróun (chord progres-
sion) í tónverkum sínum. ítarlegar
rannsóknir á verkum Bachs hafa leitt
í ljós, að hjá honum var þessi hljóm-
þróun komin í allfastar skorður. Það
kom í ljós, að hægt var að setja upp
töflu vfir það sem kalla mætti „nor-
mal“ hljómþróun í verkum meistarans.
Þetta þýðir síður en svo að Bach hafi
FÉLAGSBRÉF 35