Félagsbréf - 01.09.1964, Blaðsíða 38

einkar fróðlegt að fá frá fyrstu hendi
vitneskju um 'þessar skoðanir tón-
skálda á hinum ýmsu tímabilum í tón-
listarsögunni. Það sem ég hef hér í
huga er það, hvað „framfarasinnar“
nefndu stefnur sínar á ýmsum tímum.
Um árið 1300 kom upp stefna í tón-
listinni sem fékk nafnið Ars Nova
(ný list). Nafnið á stefnunni var af
fylgjendum hennar valið af nauðsyn til
aðgreiningar frá þeirri stefnu sem á
undan gekk og gefið var nafnið Ars
Antiqua (gömul list). Það hefur sýnt
sig, að hafi límabil í tónlistarsögunni
átt skilið nafnið Ars Nova, þá var það
þetta. Á tímahili þéssu komu fram það
nýstárleg fyrirbrigði á sviði lónsköp-
unar, að mannkynið varð að bíða í
u.þ.h. sex aldir til að verða vitni að
hliðstæðum þeirra. Hljóm- og hljóð-
fallsauðgi sú, er opinberaðist í allmörg-
um tónverkum frá þessunr tíma, gefur
það skýlaust til kynna, að hér voru á
ferðinni næstum óhugnanlega djarfir
hyltingarsinnar. Þetta tímabil var stutt,
tæplega ein <">ld, en ef eftirkomandi kyn-
slóðir hefðu tekið upp þær hugmyndir
sem þarna komu fram og hagnýtt sér
þær, er það vitað mál að aldrei liefði
verið jarðvegur fyrir tónlist >á horð
við þá er Bach og Beethoven rituðu.
Margt er einkennilegt í sögunni, og í
dag verðum við að líla svo á, að heim-
urinn hafi alls ekki verið undir það
búinn að meðtaka hinar nýstárlegu
hugmyndir sem Ars Nova tónskáldin
höfðu fram að færa. Þetta þarf sann-
arlega ekki að rýra gildi hugmynd-
34 FÉLAGSBRÉF
anna, og gerir það síður en svo þegar
það er sannað mál að allir þeir „spá-
dómar“ sem upp komu á Ars Nova
tímabilinu áttu eftir að. rætast síðar,
þc á sumum sviðum yrði það ekki fyrr
en á 20. öldinni. Það væri mjög æski-
legt að þeir, sem harðastan dóm leggja
á nútímalist, gæfu sér tíma til að íhuga
Ars Nova hreyfinguna í lrrakklandi
á 14. öld. Það er mjög sennilegt að
slíkir menn muni finna eitthvað sam-
eiginlegt með sér og almenningsálit-
inu á þeim tíma, sem hvorki hafði full-
komlega rétt né fullkomlega rangt
fyrir sér þegar það kvað upp sinn
dauðadóm yfir Ars Nova stefnunni.
Nú skulum við stökkva fram a
við í tónlistarsögunni og staldra
við upphaf 17. aldar, en þar erum við
komin að merkum tímamótum. Tímabil
það sem hér er að hefjast dregur nafn
sitt af bók sem inniheldur söngtónlist
og var hún útgefin árið 1602. Bók
þessi ber nafnið Nuove Musiche (ný
tónlist). Enn einu sinni ný tónlist-
Það sem sérstaklega er vert að minnast
á í sambandi við þessi aldamót er, að
með tilkomu þessarar nýju tónlistai
koma fram ný og meikileg tónlistar-
form. Óperan á hér vöggu sína og
sömuleiðis óratórían og kantatan.
Hér hófst einnig nið svoneftida Burok
tímabil sem reis hæst með verkum
meistarans J. S. Bach. Enn skulum
við bregða okkur fram á við og stað-
næmast við seinustu aldamót, líta 11111
öxl og reyna að gera okkur grein fýr,r
ýmsu sem gerzt 'hefur síðan Nuove