Félagsbréf - 01.09.1964, Síða 43

i áttundinni, og |>eim er liægt að raða
á hundruð þúsund mismunandi vegu.
Tónstyrkur er aftur á móti afstætt fyr-
irbrigði, og ekki er nein skynsamleg
ástæða til að reyna að setja upp kerfi
ftieð 12 styrkleikum fyrir hljóðfæratón-
list. Þetta hefur samt verið gerl. Það er
óþarfi að leggja fram mörg dæmi til að
sýna hvað þetta er tilgangslaust og jafn-
vel fáráðlegt: hugsum okkur einn tón,
sem framleiddur er með einhverju hljóð-
i®ri með ákveðnum styrk við þrenns
konar aðstæður: í litíu herbergi, í stórum
idjómleikasal og undir beru lofti. Það
getur verið fróðiegt fyrir einhvern að
sjá bvernig þetta kerfi er túlkað með
styrkleikatáknum: 1. pppp, 2. ppp, 3.
PP> 4. p, 5. quasi p, 6. mp, 7. mf, 3.
quasi f, 9. f, 10. ff, 11. fff, 12. ffff.
^að skal viðurkennt að með elektrón-
iskum tækjum er hægt, með mikilli
uákvæmni, að framleiða 12 mismuri-
andi styrkleika, og reyndar mikið meira
en það. Elektróniskur styrkleiki ei
utældur í decibels, og iþó hægt sé að
iramleiða ákveðinn tónstyrk, t.d. 20
óecibels, þá breytir það ekki afstæðni
fyrirbrigðisins, því hlustunarskilvrði
Pru aldrei nákvæmlega þau sömu.
Pónlengd er álíka afstætt fyrirbrigði
°g tónstyrkur, og er að svo stöddu á-
''ka óskynsamlegt að setja upp 12 tón-
'engda kerfi. Slíkt kerfi hefur enga
'Þýðingu fyrr
en, og ef, mannseyrað og
k>'ilinn verða fær um að meðtaka þær
t°nlengdir sem fram eru settar sem
tmrðfræðilega mismunandi — og síð-
ast en ekki sízt, sem fagurfræðilega
nauðsyn. Heili vor hefur alla tíð verið
ósköp óstærðfræðilegur í eðli sínu,
og geri ég ekki ráð fyrir neinum stökk-
breytingum á þeim vettvangi næstu ald-
irnar. Tvö tónlengdakerfi hafa komið
fram. Hið fyrra byggist á margföldun
á smárri einingu. Einfaldasta skýring-
in á þeirri aðferð er sú, að fyrsta tón-
lengdin verður 1 sekúnda, önnur verð-
ur 2 sek., þriðja 3 sek., o. s. frv. Hin
aðferðin byggist á því að stórri einingu
er deilt niður með heilum tölum: fyrsta
tónlengdin verður 1 sek., önnur verður
y2 sek., þriðja verður Ys sek., o. s. frv.
Æskilegt hefði verið að geta sýnt hér
með dæmum hversu óskapleg flækja
getur myndazt þegar reiknistokkurinn
fer að vinna úr og samræma kerfi þau
sem nefnd hafa verið hér að framan.
Útkomurnar verða vissulega stærðfræði-
lega nákvæmar, en þegar hljóðfæra-
leikarar fara að meðhöndla þær kem-
ur fljótt í ljós, að þeim er gersamlega
ómögulegt, að skila því sem stendur
á blaðinu með nokkurri nákvæmni.
Mér er spurn: hvað er J)á unnið
við þessar vísindalegu og hárnákvæmu
vinnuaðferðir?
Sérhver alvarlega hugsandi tónsmið-
ur, búi með honum einhver fróðleiks-
fýsn, mun ávallt verða fús til að kynna
sér, og gera tilraunir með, nýjar tón-
smíðaaðferðir, en hann mun ævinlega
velja og hafna á þeirri forsendu, að
hið eina sem hann geti tileinkað sér,
séu þau atriði sem lyfti tónsköp-
unar-hugsýnum hans í æðra veldi.
Frumefni þau sem nefnd voru hér að
FÉLAGSBRÉF 39