Félagsbréf - 01.10.1964, Page 18

helgum dögum. Páli Stígssyni er boðið
til gesta í Vík annan dag jóla 1555,
'því þar var vökunótt. Á prestastefnu
árið 1675 er vitnað í bréf Magnúsar
Jónssonar Iögmanns, að í Þorskafjarð-
arþingi tíðkist allvíða, einkum á jóla-
nótt árlega, að fólk samansafnist til
dansleikja með slæmum kveðskap.
Staðarfellsgleðin hafði langa líð fyrir
1695 verið haldin nóttina fyrir eða
eftir nýársdag. Og í heimildum frá
18. öld og í munnmælum 19. aldar
kveður mjög að jólagleðinni. Að
sögn Jóns Ólafssonar frá Grunnavík
var vikivakinn oftast hafður áður fyrr
um jólaleytið og fram í föstuinngang,
og það er útaf fyrir sig eðlilegur tími
til dansleikja, hvað sem um heimild-
ina má segja. í Færeyjum er þessi tími
nefndur dansitíft. Gleðin hefur þó ekki
verið einskorðuð við þann árstíma.
Jörfagleðin hafði árið 1695 um og
fyrir manna minni verið haldin á
krossmessunótt um haustið eða 14.
september. Ef dæma ætti eftir líkum
einum saman, mætti hugsa sér, að
hvorki hefði verið mikið um dansleiki
yfir sumartímann né á föstum, en
gleðitíminn hefði fremur verið að haust-
lagi, á jólum og fram að föstu og á
vorin.
Víða kemur fram, eins og í QDI,
að gleðin er haldin á nóttu. Það er tal-
að um vökunætur og gleðinætur. Jón
Ólafsson tekur fram, að bæði Jörfa-
gleði og Staðarfellsgleði hafi verið
haldnar á nóttu. Að sögn Jóns frá
Grunnavík er vikivaki oftast hafður að
næturlagi og að vetri til. Úr vikivaka-
kvæði er: Þegja flestir nú í nótt, /nóg
mig á því firnar. Að sögn Magnúsar
frá Langholti voru gleðisamkomurnar
tvær til þrjár á vetri, helzt í skamm-
deginu, og stóð hver um sig nóttina út.
Af heimildum um íslenzka dansleiki
verður ekki annað ráðið en þeir hafi
jafnan farið fram inni. Það er talað
um, að hús séu skemmd á vökunótt-
um, fólk gengur á gólf og um gólf og
kveður á gólfi, húsið lifnar þá lýðir
dansa o.s.frv. í þjóðsögum er það
látið 'heita svo, að dansað sé í kirkjum,
en ekki verður fullyrt, að það hafi tíðk-
azt í raun og veru; fráleitt er það hins
vegar ekki. En í þekktum heimildum
er gleðin staðsett í bænum eða bað-
stofunni.
í gleðinni skemmti fólk sér á víxl
við dans, vikivaka og hina ýmsu gleði-
leiki. Gleðifólkið stígur dansinn og
gengur um gólf í vikivaka, þegar á
milli verður í gleðileikjunum. Dans-
inn dunar, kvæði eru kveðin, og allt
er á gangi í gleðistofunni. Af Crymo-
gæuþýðingu má ráða, að kveðskapur
var samfara öllum dansleikjum. Kvæði,
kveðskapur, hreyfing og leikur eru þeir
meginþættir sem fléttast saman í gleð-
inni. Um hljóðfæraleik getur þv*
nær aldrei í íslenzkum dansleikj-
um. Ólafur Davíðsson nefnir tvo
dæmi og bæði vafasöm; annað er úr
íslandslýsingu J. Andersons, en hitt,
sem er úr jólagleðinni á Þingevrum
þar sem józkur maður á að hafa blásið
í pípu, segir ekkert um íslenzkan sið.
14 FÉLAGSBRÉF