Morgunblaðið - 22.10.2015, Blaðsíða 50

50
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 22. OKTÓBER 2015
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Eitt af því semAlþingi af-rekaði á
síðasta kjörtímabili
var að festa í lög
ákvæði um að sveit-
arfélög „þar sem
íbúar eru 100.000
eða fleiri“ skuli
hafa 23 til 31 aðalmenn í sveit-
arstjórnum. Fyrir þá sem eru
þokkalega staðkunnugir hér á
landi var þetta ákvæði nokkuð
sérkennilega orðað, en það
snerist um að borgarfulltrúum í
Reykjavík skyldi fjölgað úr 15
um 8 til 16.
Fram að þessu hafði borgar-
stjórn sjálf ákveðið fjölda borg-
arfulltrúa og hafði einu sinni í
sögu sinni fjölgað þeim. Það var
í tíð vinstristjórnarinnar sem
sat á árunum 1978 til 1982 sem
fjölgaði fulltrúunum upp í 21. Sú
fjölgun var svo óvinsæl að borg-
arbúar höfnuðu henni við fyrsta
tækifæri og síðan hefur enginn
meirihluti í Reykjavík þorað að
fjölga borgarfulltrúum.
En með hjálp frá vinstri
meirihlutanum á Alþingi á síð-
asta kjörtímabili tókst vinstri-
mönnum í borgarstjórn að fá
þennan gamla draum sinn upp-
fylltan og nú bíða þeir spenntir
eftir að taka á móti fleiri eftir
næstu kosningar. Aukinn kostn-
aður dregur ekkert úr áhugan-
um, jafnvel þótt borgarsjóður
eigi í miklum fjárhagsvanda
vegna óráðsíu núverandi borg-
arstjóra og borg-
arstjórnarmeiri-
hluta.
Í fyrradag flutti
Kjartan Magn-
ússon tillögu þess
efnis fyrir hönd
sjálfstæðismanna í
borgarstjórn að
skora á Alþingi að afnema ofan-
greint ákvæði um fjölgun borg-
arfulltrúa og gefa borgarstjórn
sjálfdæmi um fjöldann.
Borgarfulltrúar meirihlut-
ans, sem mega ekki heyra á það
minnst að þingið hafi skoðun á
því hvort ríkið reki áfram inn-
anlandsflugvöll í borginni, voru
ófáanlegir til að styðja þessa til-
lögu, en svæfðu hana þess í stað
með því að senda hana til for-
sætisnefndar.
Í umræðum um tillöguna
komu fulltrúar vinstriflokk-
anna, VG, Pírata, Bjartrar
framtíðar og Samfylkingar,
hver af öðrum og ræddu nauð-
syn þess að fjölga borg-
arfulltrúum. Röksemdirnar
voru afar fátæklegar, allt frá
því að fulltrúarnir væru búnir
að vera fimmtán svo lengi að
þeim yrði að fjölga af þeim sök-
um, yfir í að þriðja rótin af íbúa-
fjölda sveitarfélags ætti að ráða
fjölda borgarfulltrúa.
Ætli nokkrum detti í hug að
það hjálpi að fjölga borgar-
fulltrúum upp í þriðju rótina ef
þeir hafa ekkert skárra fram að
færa en þetta?
Vinstri meirihlutinn
í borgarstjórn styð-
ur fjölgun borgar-
fulltrúa þrátt fyrir
fjárhagsstöðuna}
Mistökin endurtekin
Það liggur í eðlidómsmála,
hvort sem þau eru
einkamál eða opin-
ber, að aðilar máls
hafa mjög ólíka sýn
á því, hver niður-
staðan hljóti að vera. Þetta ligg-
ur í augum uppi í einkamálunum
og er helsta ástæða þess að mál
ganga til dómstóla. Í opinberu
málunum er það óháðra sak-
sóknara að ákveða hvort ákært
sé eða ekki. Öllum má vera ljóst
að í ákærunni einni felst „refs-
ing“ enda eru fjölmiðlar og aðr-
ir stundum berir að því að taka
ákæruna eina sem áfelli gagn-
vart ákærða. Af þeim ástæðum
m.a. verða saksóknarar að fara
gætilega og ákæra ekki nema
verulegar líkur standi til að
ætla að ákæran standist fyrir
dómi.
Sum mál fá meiri athygli en
önnur og málflutningur um ein-
stök mál heldur stundum áfram
úti í samfélaginu eftir að loka-
dómur hefur gengið. Ekki er
nokkur ástæða til að reyna að
takmarka slíka umræðu í
frjálsu þjóðfélagi. Þannig hefur
verið veruleg umræða um svo-
kallað Al Thani-mál og fleiri
mál af svipuðum toga og margir
mætir menn og
fróðir blandað sér í
þá umræðu.
Nýlega gekk
dómur í Hæstarétti
um brot konu sem
nafngreind er í
dómnum. Í upphafi málsins í
héraðsdómi segir: „Mál þetta,
sem dómtekið var 12. nóvember
2014, er höfðað með ákæru lög-
reglustjórans á höfuðborgar-
svæðinu, útgefinni 6. maí 2014,
á hendur (nafni, heimilisfangi
og kennitölu sleppt hér) fyrir
fjársvik og þjófnað, með því að
hafa þriðjudaginn 5. nóvember
2013, í verslun […], […], […],
stolið tveimur sápum að verð-
mæti kr. 1.996 og blekkt af-
greiðslumann, er ákærða fram-
vísaði og greiddi fyrir tvo
kertastjaka kr. 954, sem voru að
verðmæti kr. 4.396, eftir að hafa
límt 954 kr. verðmiða á kerta-
stjakana.“
Málinu lauk þannig, að brota-
konan var dæmd í þriggja mán-
aða skilorðsbundið fangelsi og
málskostnaður á báðum dóm-
stigum felldur á hana. Hann er
samtals 633 þúsund krónur.
Ekki hefur neinn talið nauð-
synlegt að fjalla opinberlega um
þetta mál.
Hvernig var þetta
með snærisspottana
og Jón Hregg-
viðsson?}
Sápuóperur og merkikerti
R
eyndur blaðamaður á Fréttatím-
anum og bókagagnrýnandi Kilj-
unnar, Friðrika Benónýsdóttir,
var blekkt af bókaútgefanda þeg-
ar hún tók að því er virtist viðtal
við höfund nýrrar bókar. Heil opna var lögð
undir viðtalið og birt stór mynd af rithöfund-
inum, ungri konu sem var að skrifa sína fyrstu
bók. Ágætis tilefni til að gefa lesendum tæki-
færi til að kynnast nýjum höfundi. Í ljós kom
hins vegar að myndin var keypt úr erlendum
myndabanka og svörin við spurningum blaða-
mannsins líklega öll uppspuni.
Engum blaðamanni væri skemmt að vera
vísvitandi blekktur með þessum hætti þó að
forleggjararnir hlæi sig líklega máttlausa.
Sjálfsagt er takmarkinu náð þegar flestir fjöl-
miðlar hafa greint frá þessu og þar með vakið
athygli á bókinni sem nýkomin er á markaðinn. Ég meira
að segja tek þátt í þessum leik með því að eyða orku minni
í að skrifa um þetta. En ég get bara ekki orða bundist.
Hvað með traustið sem þarf að vera til staðar á milli við-
mælanda og blaðamanns og traustið á milli fjölmiðils og
lesanda? Blaðamaðurinn þarf að treysta því að viðmæl-
andinn sé að segja satt og rétt frá og lesandinn þarf að
geta treyst því að blaðamaðurinn komi því til skila á skilj-
anlegan hátt. Viðmælandinn treystir blaðamanni fyrir
staðreyndum og lesandinn treystir því að staðreyndirnar
séu raunverulegar.
Það er stutt síðan upp komst um blekkingar Volks-
wagen-bílaframleiðandans. Þá var allur heim-
urinn blekktur af stjórnendum fyrirtækisins
þegar okkur var talin trú um að dísilvélar bíla
þeirra menguðu minna en raunverulega var.
Það var mikill skellur fyrir Volkswagen þegar
upp komst um svikin. Eigendur áttuðu sig á að
það var ekkert annað að gera í stöðunni en að
láta forstjórann taka pokann sinn. Hann var
ímynd hneykslisins. En jafnvel þótt hann hafi
horfið á braut hefur þýski bílaframleiðandinn
ekki enn bitið úr nálinni með þetta. Það gæti
tekið langan tíma að byggja aftur upp sama
traustið. Svo stór er þessi bílablekkingarleikur
að rætt hefur verið um að hann gæti haft áhrif
á ímynd heillar þjóðar sem þekkt hefur verið
fyrir traust og áreiðanleika.
Flestir byggja tilveru sína á trausti, bæði í
einkalífi og starfi. Fjölmiðlar eru í þeim hópi
en líklega eru stjórnmálamenn þeir sem þurfa einna mest
á traustinu að halda. Traust er þeirra helsta útspil ef þeir
vilja láta kjósa sig oftar en einu sinni. Í gegnum fjöl-
miðlana er dregin upp ákveðin ímynd sem þeir geta mikið
til stjórnað sjálfir. Að segja satt og rétt frá er lykilatriði.
Að leika tveim skjöldum getur verið erfið jafnvægislist.
Við höfum margsinnis horft á hversu erfitt getur reynst að
lappa upp á ímyndina þegar hún hefur beðið hnekki.
Við getum ákveðið núna hvort við kaupum nýja bók
bókaútgefandans eða dísilbíl. En við þurfum að bíða þar til
í næstu kosningum með að ákvarða hvaða stjórnmála-
menn eru traustsins verðir. margret@mbl.is
Margrét Kr.
Sigurðardóttir
Pistill
Ertu traustsins verður?
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
SVIÐSLJÓS
Bjarni Steinar Ottósson
bso@mbl.is
Skýrslan Ungt fólk 2015 komút í vikunni. Hún var unn-in af Rannsóknum oggreiningu við Háskólann í
Reykjavík og byggist á könnun
sem gerð var meðal nemenda í 5.-7.
bekk í febrúar þar sem líðan þeirra
var könnuð innan og utan skóla
sem og tómstundaiðja og íþrótta-
iðkun.
Meðal þess sem kemur fram
er mikil íþróttaiðkun barna á þess-
um aldri. Um 80% barnanna segj-
ast æfa eða keppa á vegum íþrótta-
félags að minnsta kosti einu sinni í
viku. Almennt er um aukningu að
ræða milli kannanna en sérstaklega
fjölgar þeim börnum sem stunda
íþróttir fjórum sinnum í viku eða
oftar. Á þessum aldri eru börnin að
bæta við sig æfingum og fer tíðnin
stigvaxandi með hverjum bekk.
Í 7. bekk segjast 54% drengja
og 51% stúlkna stunda íþróttir í
fjögur skipti í viku sem er talsverð
aukning frá könnuninni árið 2011,
sérstaklega meðal stúlkna.
Mikilsvert starf
íþróttafélaga
Margrét Lilja Guðmundsdóttir,
félagsfræðingur og sérfræðingur
hjá Rannsóknum og greiningu, seg-
ir það sérstaklega mikilvægt að
iðkunin fari fram á skipulegan hátt
innan félaga sem ráða yfir sér-
menntuðu starfsfólki. Hún segir fé-
lögin afar mikilvægar stofnanir inn-
an samfélagsins þegar kemur að
uppeldi.
„Innan íþróttahreyfingarinnar
erum við að sjá einstakar tölur á
heimsvísu þegar kemur að íþrótta-
iðkun. Það að svona stór hluti sé
virkur innan íþróttafélaga einu
sinni í viku eða oftar þar sem eru
menntaðir þjálfarar er mjög já-
kvætt og mikilvægur liður í for-
varnastarfi,“ segir Margrét. „Það
verður svo alltaf eitthvert brottfall
en það er ekki endilega raunhæft
að halda öllum í iðkun.“
Líkamsímynd barna jákvæð
Flestir nemendur í könnuninni
lýsa holdafari sínu sem passlegu. Á
milli 69-79% svara svo og hefur
þróunin verið í þá átt á milli kann-
ana. Strákar eru almennt líklegri
til þess að telja sig of mjóa og
stelpur líklegri til þess að telja sig
of feitar. Hlutfallið hækkar eftir því
sem stelpurnar eldast.
Samkvæmt rannsókn Land-
læknisembættisins og heilsugæsl-
unnar frá 2012 var tíðni ofþyngdar
meðal barna í 7. bekk þá 16-18% og
offitu um 5%. Í könnuninni sögðust
14% drengja í 7. bekk og 20%
stúlkna vera of feit.
Drengjum líður verr í skóla
Sem fyrr kemur fram að
drengjum líður verr í skólanum en
stúlkum, þeir segjast frekar eiga í
erfiðleikum með námið og þeim
leiðist það frekar. Þá sýnir könn-
unin að drengir lesa síður bækur
en stúlkur, þó að þeir lesi meira á
stafrænum miðlum en þær.
Margrét segir þetta gegnum-
gandandi niðurstöðu í rannsóknum
á náminu. Brugðist sé við þegar
komi upp sérstök tilvik en henni er
ekki kunnugt um almennar aðgerð-
ir gegn þessu.
„Drengirnir upplifa frekar
leiða heldur en stúlkur og fá síður
hrós frá kennara. Það eru stað-
bundin frávik en heilt yfir er þetta
staðan. Það er samt margt sem
kemur til í þessu sambandi. Ef mér
berast stöðugar fréttir um að ég
hafi lítinn lesskilning og leiðist
stöðugt í skólanum þá er ákveðin
hætta á að ég innbyrði þau skilaboð
og hagi mér eftir því.
Mikil íþróttaiðkun
barna góðs viti
Morgunblaðið/Skapti Hallgrímsson
Börn Mikil þátttaka barna í skipulögðu íþróttastarfi hér á landi stendur upp
úr í skýrslunni. Hún er talin mikilvægur liður, m.a. í forvarnastarfi.
Í skýrslunni
kemur fram að
neysla á kóla-
og orkudrykkj-
um sem al-
mennt inni-
halda koffín er
meiri hjá þess-
um aldurshópi
en talið er
æskilegt.
Neyslan er umtalsvert meiri
hjá drengjum en stúlkum. 14%
drengja og 6% stúlkna segjast
drekka eina til þrjár flöskur eða
dósir af kóladrykkjum á dag.
5% drengja og 2% stúlkna
drekka að auki einn til þrjá
orkudrykki á dag. Neyslan fer
þó minnkandi á milli kannana.
Margrét segir samfélagið í
raun enn vera að læra að um-
gangast vöruna. „Þegar orku-
drykkirnir komu þá varð ákveðin
sprenging. Við erum að átta
okkur á því hvaða áhrif koffínið
hefur og að drykkirnir séu ekki
æskilegir fyrir börn.“
Vara við koff-
índrykkjum
NEYSLUVENJUR
Margrét Lilja
Guðmundsdóttir