Morgunblaðið - 22.10.2015, Blaðsíða 84

84 MENNING
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 22. OKTÓBER 2015
Einar Falur Ingólfsson
efi@mbl.is
Ný ljóðabók Óskars Árna Ósk-
arssonar nefnist Blýengillinn. Er
það hann sjálfur?
„Reyndar ekki,“ svarar hann
hikandi, eins og spurningin komi
honum á óvart. Bætir svo við: „En
kannski er eitthvað af sjálfum mér
í honum. Titillinn á bókinni, og
samnefndu ljóði í henni, er þannig
til kominn að ég var á gangi eftir
Meistaravöllum eitt rigningar-
síðdegi um haust og fann þá lítinn
blýengil á gangstéttinni. Ég var
svo uppnuminn yfir þessum fundi
að það varð til ljóð á göngunni
heim – það er síðasta ljóðið í bók-
inni.“
– Er þetta dæmigert, að ljóðin
verði til eftir svona skyndikynni
skálds og upplifunar?
„Það kemur fyrir, já. Maður
fangar eitthvað á rölti um bæinn,
einhverjar myndir. Að vissu leyti
er maður eins og ljósmyndari sem
smellir af, en það koma orð í stað-
inn fyrir mynd.“
– Bæjarröltið hefur lengi verið
þér gjöfult. Hér eru allskonar ljóð-
myndir af stöðum og uppákomum.
„Það er vissulega rauður þráður
í mínum bókum að ég yrki um
staði. Ég er sjálfsagt einn fárra ís-
lenskra skálda sem hafa ort mikið
um iðnaðarhverfi. Ég hef til að
mynda ort nokkuð um Skemmu-
veginn í Kópavogi og svæðið þar í
kring. Ég finn ekkert síður eitt-
hvað ljóðrænt í iðnaðarhverfum en
í gamla miðbænum,“ segir hann.
Vinnan háir ekki mikið
Óskar Árni hefur á síðustu ára-
tugum sent reglulega frá sér at-
hyglisverðar frumortar ljóðabækur
og þýðingar; hann hefur réttilega
verið kallaður meistari smáprósans
og er sannkallaður málsvari hvunn-
dagsins í ljóðheimum. Í þessari
nýju bók kinkar hann til að mynda
kolli til ýmissa skáldsystkina eins
og við ræðum þar sem við sitjum á
hótelbar í austurbænum og ég hef
truflað skáldið við yfirlestur á
verkefnum háskólanemanda.
„Það atvikaðist einhvernvegin
þannig að mér þóttu þessi ljóð sem
þú nefnir vísa hvert á sinn hátt í
viðkomandi skáld,“ segir hann. „Og
í lokayfirferð yfir handritið ákvað
ég að tileinka þessi ljóð Geirlaugi
Magnússyni, Degi Sigurðarsyni,
Baldri Óskarssyni og fleirum.“
Óskar Árni segist gjarnan skipta
vinnu dagsins. „Ég yrki eða skrifa
eigin prósa bara á morgnana en er
svo frekar að þýða eftir hádegi. En
ég er ógurlega latur og skrifa ekki
núorðið nema svona þrjá tíma á
dag. Það er alveg nóg, svo fer ég
út, í einhverja göngu um bæinn.“
– Þú ert nú líka stundum að
vinna í Þjóðarbókhlöðunni.
„Já, ég vinn það sem bókavörður
í hlutastarfi og þar hitti ég
skemmtilegt fólk. Vinnan háir mér
ekki mjög mikið,“ segir hann og
glottir.
Árlega til Manchester
Í bókinni steypir hann saman
hækum, örtextum og prósum.
„Þetta eru ljóð frá síðustu þrem-
ur til fjórum árum. Þarna eru hálf-
gerð örljóð, einhendur eins og ég
kalla það, meira að segja ein ósýni-
leg hæka – hún sést ekki og ég get
því ekki lesið hana fyrir þig! Svo
eru í bókinni það sem ég hef kallað
smáprósa en má eins heita örsaga
eða prósaljóð, það er skilgreining-
aratriði. Þetta er allt skáldskapur.“
Í bókina hefur hann valið að
skella sem kafla með myndljóðum
sem hann gerði á sínum tíma á Sil-
ver Reed-rafmagnsritvél og komu
út í sérprenti af tímaritinu Bjartur
og frú Emilía árið 1997. Um það
segir Óskar að svolítið hafi verið
spurt um þessi ljóð, til dæmis í skól-
um, og því fannst honum kjörið að
birta hér úrval þeirra.
„Hluti þessara myndljóða hefur
birst í tímariti en mér fannst sjálf-
sagt að hafa þau í bók. Svo átti ég
nokkur til sem aldrei birtust. En
þetta er líklega endanlegt, því allir
borðar í gömlu Silver Reed-
ritvélinni eru löngu þornaðir.
Reyndar urðu tvö til úti í Man-
chester á dögunum. Þar kom ég inn
í skemmtilega bókabúð þar sem
boðið var upp á að yrkja á gamlar
Remington-ritvélar. Ég sat þar í
svona hálftíma og til urðu tvö ljóð.
Það kom mér á óvart, ég hélt að
þetta væri búið! En nú verð ég að
fara árlega til Manchester til að
setjast inn í þessa bókabúð og yrkja
á þessa gömlu Remington-vél.“
– Meðan þeir eiga blekborða.
„Já, en ætli að þetta fari ekki að
breytast eins og margt annað. Mig
grunar að ritvélin kunni að draga
yngra fólk svolítið til sín. Það kæmi
mér ekki á óvart að aftur yrði farið
að framleiða ritvélar, eins og allt í
einu varð vínyllinn vinsæll í plötu-
bransanum.
Það er viss sjarmi yfir ritvélinni
og gamla letrinu sem er ekki beint
hægt að ná í tölvu. Fyrir utan að
það þarf að hamra á ritvél og þá
finnst mér ákveðinn taktur koma í
fingurna …“
– Eru ljóð nokkuð eins og gamall
ritvélarborði sem er að þorna upp
og hættir að fást eða sjást?
„Nei, það held ég ekki. Ég held
að dauði ljóðsins liggi ekki í loftinu,
ekki frekar en dauði tónlistar eða
myndlistar.
Auðvitað eru sum tímabil daufari
en önnur í ljóðlist en svo kemur aft-
ur ris og nú finnst mér mikið af
ungu fólki vera að yrkja og gefa út,
og ég tel að það sé töluverð gróska í
ljóðlistinni. Út eru að koma margar
góðar ljóðabækur eftir þekkt og
minna þekkt skáld.“
Fjórar bækur í ár
Þetta hefur líka verið gjöfult ár
fyrir Óskar Árna: fjórar bækur
koma út hjá fjórum útgáfum.
„Sú fyrsta var Dagbók frá Kúbu
árið 1983, sem kom út hjá Tungl-
forlaginu. Ég var að vinna þar fyrir
byltinguna þetta ár og hélt þá dag-
bók – þetta er nánast hin upp-
haflega dagbók. Þá komu út hjá
1005 tímaritröðinni þýðingar mínar
á örsögum eftir Thomas Bernhard,
austurríska snillinginn. Nú var
Blýengillin að koma út og loks er
von á einni sem Sæmundur á Sel-
fossi gefur út. Hún nefnist Fjörutíu
ný og gömul ráð við hversdags-
legum uppákomum. Og eru aðallega
ný ráð.“
– Þú ert svona náungi sem hikar
ekki við að gefa öðrum ráð um
hvernig þeir eigi að haga lífi sínu.
„Já, þetta eru heilræði sem von-
andi geta komið ýmsum til góða,
eins og þetta: Stundum missir mað-
ur af strætó. Þá er ráð að vera með
leiðarvísi um orðasöfnun eftir Þór-
berg Þórðarson í frakkavasanum.
Eða: Stundum er hjólinu þínu
stolið. Þá er ráð að draga stöðu-
mælavörðinn á tálar.
Nokkur af þessum ráðum birtust
í smáritaflokki Smekkleysu sem við
Bragi Ólafsson ritstýrðum hér um
árið.“
– Í þessum ráðum, eins og mörg-
um öðrum verkum þínum er ein-
hver furðuleg blanda af hversdags-
veruleika, raunsæi, og absúrdisma.
„Það má vera. Ég hef verið undir
nokkrum áhrifum frá ýmsum fjar-
stæðuhöfundum, eins og Beckett,
Cortázar, Borges og fleirum slík-
um. Þetta rennur allt svolítið sam-
an, hversdagsleikinn og fjarstæða.
En svona er líka heimurinn sem við
lifum í. Maður þarf bara að koma
auga á hið undarlega í tilverunni og
festa það niður.
Skáldin þurfa að geta gegn-
umlýst og lyft gráum hversdags-
leikanum svolítið upp.“
„Maður fangar eitthvað á rölti“
 „Maður þarf bara að koma auga á hið undarlega í tilverunni og festa það niður,“ segir ljóðskáldið
Óskar Árni Óskarsson  Ný bók hans nefnist Blýengillinn en sá fannst á Meistaravöllum
Morgunblaðið/Einar Falur
Hversdagsskáld „Skáldin þurfa að geta gegnumlýst og lyft gráum hversdagsleikanum svolítið upp,“ segir Óskar Árni Óskarsson.
Mest seldu ofnar
á Norðurlöndum