Morgunblaðið - Sunnudagur - 03.04.2016, Blaðsíða 21

ur en 1-0.“ Það voru orð að sönnu. Markmað-
urinn Andoni Zubizaretta spurði þjálfara sinn
hvernig hann vildi að liðið myndi verjast í
föstum leikatriðum, eins og hornspyrnum.
„Hvernig í ósköpunum á ég að vita það?“
svaraði Cruyff. „Þú ræður. Þú hefur meiri
áhuga á hvernig skuli verjast hornspyrnu
heldur en ég.“ Þar með var það útrætt.
Eftir að hafa farið vel yfir leikkerfið á æf-
ingasvæðinu fóru leikmenn liðsins að kunna
vel við hugmyndir Cruyff. Hann var þrátt fyr-
ir allt einn besti knattspyrnumaður sögunnar
og tók þátt í að stofna La Masía, eitthvað
hlaut maðurinn að vita!
„Við elskuðum að spila 3-4-3,“ sagði Euse-
bio, sem lék yfir 250 leiki undir stjórn Cruyff,
og hafði á orði að frelsið sem leikmenn höfðu
á síðasta þriðjungi vallarins félli vel í kramið
hjá þeim.
Upphafið að endalokunum
Eftir að hafa unnið hvern titilinn á fætur öðr-
um fór að halla undir fæti eftir að Draumalið-
ið var niðurlægt 4-0 á móti AC Milan í úrslita-
leik Evrópukeppninnar árið 1994. Í
aðdraganda leiksins sagði Cruyff við fjölmiðla
að liðið hans væri mun líklegra til þess að
vinna titilinn. „AC Milan eru ekkert stórkost-
legir. Þeir byggja leik sinn á varnarleik, en
við á sóknarleik.“
Skellurinn gegn Ítölunum breytti öllu. Cru-
yff taldi tímabært að hrista upp í leik-
mannahópnum, seldi fjölmargar stjörnur og
hann fékk inn nýja leikmenn, ýmist úr La
Masía eða aðkeypta. Meðal stórstjarna sem
Cruyff lét fara var brasilíski framherjinn
Romario. „Hann er langt frá því að vera jafn
góður og ég var,“ fullyrti Cruyff á sínum tíma.
„Ég gerði samherja mína betri en eina sem
hann getur gert er að pota boltanum yfir
marklínuna.“
Daginn fyrir síðasta heimaleik Barcelona
vorið 1996 var Cruyff kallaður á fund með
varaforseta félagsins, Joan Gaspart. Knatt-
spyrnuþjálfarinn Bobby Robson hafði verið
orðaður við starf Hollendingsins í fjölmiðlum
og var Cruyff handviss um að Nunez, forseti
félagsins, stæði á bakvið þær aðgerðir. Gasp-
art var mættur til að tilkynna Cruyff endalok
hans hjá félaginu.
Hótaði að hringja á lögregluna
„Hvernig í ósköpunum má það vera að Nunez
geri þetta ekki sjálfur, augliti til auglitis?“
brást Cruyff við. Upphófst mikið rifrildi á
milli þeirra sem endaði á því að Gaspart hót-
aði að hringja á lögregluna ef Cruyff myndi
ekki yfirgefa Nou Camp, heimavöll Börsunga,
á stundinni.
„Eftir á að hyggja voru það mistök að gefa
honum útskýringu á ákvörðuninni,“ sagði Ga-
sport síðar. „Það gerði allt saman aðeins
verra. Við misstum okkur báðir.“ Glæstur
þjálfaraferill Cruyff hjá Barcelona tók snögg-
an enda og vandaði hann ekki Nunez kveðj-
urnar. „Fólk eins og Nunez verður ekki for-
maður vegna þess að því líki knattspyrna,
heldur vegna þess að því líkar við sjálft sig,“
útskýrði Cruyff.
Vissi ekkert um leikinn
fyrir kynnin við Cruyff
Pep Guardiola, þjálfari Bayern Munchen og
næsti þjálfari Manchester City, komst upp í
gegnum La Masía og í aðallið Barcelona fyrir
tilstuðlan Johan Cruyff. Pep var lágvaxinn og
renglulegur en Cruyff tók eftir hæfileikunum
og hversu miklum gáfum hann bjó yfir. „Hann
er ungur, hann mun stækka með tímanum,“
sagði Cruyff. Og það gerði hann. Pep, sem lék
sem varnartengiliður, var þó engin stórsmíði
svosem. Hann stýrði miðjuspili spænska liðs-
ins með glæsibrag og vissi ávallt hvert skyldi
gefa knöttinn. Eftir að knattspyrnuferlinum
lauk stýrði hann Barcelona um fjögurra ára
skeið, frá 2008 til 2012, og þótti mörgum hann
hafa fullkomnað leikinn með liði sínu, þróað
hugmyndafræði Johan Cruyff. En Guardiola
veit hverjum hann má þakka velgengni sína.
„Ég vissi ekkert um knattspyrnu fyrr en ég
kynntist Cruyff,“ viðurkennir Guardiola auð-
mjúkur. „Hann lét okkur skilja leikinn. Ráð-
leggingar hans voru mikilvægar. Hann hvatti
okkur til að fara eftir eðlishvötinni. Cruyff
opnaði augu okkar allra.“
Guardiola minnist hálfleiksræðna hans þeg-
ar liðinu gekk illa – í stað þess að ganga ber-
serksgang og taka hárblásarann á menn, þá
hélt hann ró sinni og „sagði að við værum að
spila illa vegna þess að við hlypum of mikið.
Hann sagði okkur að spila bara á næsta sam-
herja og ekki hlaupa á eftir knettinum. Cruyff
sagði nákvæmlega öfugt við það sem ég hafði
áður heyrt á öllum mínum knattspyrnuferli.“
Daninn Michael Laudrup tók undir orð Gu-
ardiola. Laudrup var einn af máttarstólpunum
í Draumaliði Cruyff áður en hann gekk til liðs
við erkifjendurna Real Madríd árið 1994.
„Hugmyndafræði Cruyff var annars konar, í
raun önnur leið til þess að horfa á leikinn.
Hann var eini þjálfarinn í heiminum sem
sagði einhverja taktíska hluti sem létu þig
hugsa: „Ó, auðvitað er þetta svona!“ Það
hljómaði svo eðlilega en sannleikurinn er sá
að 90 prósent af þjálfurum myndu ekki segja
það sem hann sagði.“
Leiðtogi katalónsku þjóðarinnar
Þrátt fyrir að Johan Cruyff verði vafalaust
fyrst og fremst minnst fyrir hvernig hann
breytti og þróaði knattspyrnuna með hug-
myndafræði sinni, þá er það einnig órjúfanleg
staðreynd að hann er einn af þeim bestu sem
hafa spilað leikinn. Hann fæddist í Amst-
erdam og hóf að leika með Ajax tíu ára að
aldri. Hann var leggjalangur og tággrannur
og fimari en flestir og með gott auga fyrir
samleik. Sautján ára gamall hlaut hann eldsk-
írn með aðalliði félagsins og skoraði mark
liðsins í 3-1 tapi gegn GVAV. Ári síðar lét
hann enn meira að sér kveða og fór að vekja
mikla athygli í hollensku knattspyrnunni í
treyju merktri númerinu 14. Í rúm níu ár var
hann hetjan í Ajax-liðinu sem var óumdeil-
anlega eitt það besta í evrópskri knattspyrnu.
Liðið vann fimmtán titla og er Cruyff sér-
staklega minnst fyrir frammistöðu sína gegn
ítalska liðinu Inter í úrslitaleik Evrópukeppn-
innar árið 1972 þegar hann skoraði bæði mörk
liðsins í 2-0 sigri. „Cruyff tætti ítalska varn-
armúrinn í sig,“ var fyrirsögnin í helsta dag-
blaði Hollands daginn eftir.
Ári síðar var Cruyff seldur til Barcelona og
varð um leið dýrasti knattspyrnumaður
heims. Fyrsta tímabilið vann Cruyff sig inn í
huga og hjörtu stuðningsmanna liðsins þegar
hann var hryggjarsúlan í liðinu sem end-
urheimti spænska deildartitilinn eftir þrettán
ára eyðimerkurgöngu. Katalónska þjóðin
elskaði Cruyff, hann færði þeim von, og Hol-
lendingurinn sýndi virðingu sína í verki með
því að skýra son sinn katalónska nafninu
Jordi.
Óvænt endalok í Feyenoord
Eftir fimm ára veru hjá Barcelona hélt Cruyff
vestur um haf og lék í þrjú ár í Bandaríkj-
unum. Þaðan fór hann til Levante á Spáni þar
sem hann staldraði stutt við áður en hann hélt
á heimaslóðir og skrifaði undir samning við
Ajax árið 1981. Í tvö ár skemmti hann áhorf-
endum með leik sínum en eftir þann tíma
ákvað Ajax að framlengja ekki samninginn við
Cruyff. Hann varð ævareiður og skrifaði und-
ir árssamning við stórliðið Feyenoord sem
varð síðasti samningur hans á ferlinum. Cru-
yff var besti leikmaður liðsins sem vann tvö-
falt, deild og bikar, en þetta var fyrsti deild-
artitill Feyenoord í áratug. Cruyff kórónaði
síðan stórkostlegt lokaár sitt sem atvinnu-
maður með því að vera valinn leikmaður árs-
ins.
Næstbestir en minnisstæðastir
Landsliðsferill Cruyff er minnisstæðastur á
knattspyrnuferli hans. Hollendingar léku eftir
hugmyndafræðinni totaal voetbal með Cruyff
sem leikstjórnanda. Hugmyndafræðin gekk út
á að leikmenn gátu skipt um stöður til þess að
rugla andstæðinginn í ríminu og þá pressuðu
þeir andstæðinginn svo um munar þegar þeir
töpuðu knettinum. Spilamennska Hollending-
anna stakk í stúf við ríkjandi venjur í knatt-
spyrnu og vakti fádæma eftirtekt.
Cruyff og félagar afsönnuðu þá kenningu
að enginn muni eftir liðinu sem endar í 2.
sæti, á Heimsmeistaramótinu árið 1974. Eftir
að hafa farið á kostum í riðlakeppninni og út-
sláttarkeppninni lék liðið til úrslita við Vest-
ur-Þýskaland. Þar komust Hollendingar yfir,
1-0, en þýska liðið var ógnarsterkt, sneri tafl-
inu við og sigraði með tveimur mörkum gegn
einu.
Cruyff lék 48 landsleiki og skoraði 33 mörk
áður en hann lagði landsliðsskóna á hilluna
veturinn 1977. Cruyff gat gengið sáttur frá
borði, hann hafði komið þeim appelsínugulu á
heimskortið með byltingarkenndri spila-
mennsku, rétt eins og hann getur gengið sátt-
ur á fund æðri máttarvalda sem einn mesti
áhrifamaður knattspyrnunnar frá upphafi.
Cruyff ásamt Hugo Sotil og Johan Neeskens á Camp Nou 1974.
AFP
Með Evrópubikarinn árið 1972.
AFP
Blómsveigur lagður að styttu af Cruyff við Ólympíuleikvanginn í Amsterdam.
AFP
Cruyff var skipaður heiðursforseti hjá Barcelona 2010.
AFP
Cruyff í þríriti við opnun sýningar honum til heiðurs í Amsterdam 2012.
AFP
3.4. 2016 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 21