Morgunblaðið - 03.06.2016, Blaðsíða 56

FORSETAKOSNINGAR 201656
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 3. JÚNÍ 2016
Júlía Margrét Alexandersdóttir
julia@mbl.is
É
g vil náttúrulega bara vera ég og
tapa ekki sjálfri mér, ég held það sé
mikil hætta á að tapa sjálfum sér.
Svo vil ég vera forseti sem hoppar á
trampólíni á morgnana og fer í jóga í stað-
inn fyrir að hnýta bindið. Og ég vil vera for-
seti sem hefur áhuga á fólki,“ segir Elísabet
Jökulsdóttir rithöfundur, sem býður sig
fram til embættis forseta Íslands.
Verði Elísabet forseti munu Bessastaðir
verða opnaðir þar sem hún ætlar að hafa
pósthús, kaffihús, lýðveldisskóla fyrir börn
og hún segist jafnvel sjá fyrir sér að bjóða
upp á námskeið í að bjóða góðan daginn.
„Þannig að það séu ekki þessar einmana-
legu hvítu byggingar þarna. Fólk getur þá
setið á kaffihúsinu, handskrifað bréf og sett
þau í póst á pósthúsinu. Bara rómantík og
ást. Það er hefð fyrir því að hafa skóla á
Bessastöðum og þarna gætu börn lært að
segja sína skoðun án þess að vera hrædd við
álit annarra, sem er afleiðing meðvirkni og
alkóhólisma sem hefur verið landlægur
hérna. Að fólk læri að það er allt í lagi að
vera ósammála.
Mig langar líka að sinna málefnum barna.
Það eru 6.000 börn sem búa við fátækt á
landinu og það eru börn sem binda enda á
líf sitt, mér finnst glæpur að við látum það
viðgangast.“
Síðustu daga hefur Elísabet mikið verið
að velta því andlega fyrir sér. „Guð er svo-
lítið útlægur. Það var maður á Facebook um
daginn sem setti út á mig af því að ég talaði
um guð og mér finnst það umhugsunarefni.
Ég sem manneskja hef frá því að ég tók líf
mitt í mínar hendur valið að trúa á eitthvað
sem er æðra. Fíknin er eins og guð og upp-
fyllir andlegar þarfir. Fíkillinn verður eins
og guð í eigin lífi. Ég er ekki guð og ég þarf
alltaf að spyrja mig á hvaða leið ég er. Á
hvaða leið er ég með þetta forsetaframboð?
Hvernig kem ég fram við börnin mín? Er ég
góð manneskja? Er ég hrokafull? Þetta eru
spurningar sem koma inn á þetta andlega
svið sem er einhvern veginn brotið. En hægt
er að gera heilt. Ég hef ekki lausn á því að
unglingar fremja sjálfsmorð vegna vanlíð-
unar eða ofbeldis en ég vil að við setjumst
niður og förum að tala um þetta, að fólk sé
ekki eitt með klessukeyrðar sálir. Hvar við
ætlum að hafa pláss fyrir þessi orð; sál,
samúð, styrkur. Mér finnst bara allt sem
gerir lífið betra eiga rétt á sér. Það passar
ekki að ég sé æðst á þessari plánetu.“
Konur og karlar skiptist á
Elísabet vill hafa forsetaembættið kynja-
skipt. Annað sé ekki raunveruleiki. „Ég vil
hafa til skiptis konu í embættinu í átta ár og
karl í átta ár. Ef við erum ekki í raunveru-
leikanum, þá skekkist allt. Forsetinn var
dubbaður upp þarna í kringum 1944 sem
hálfgerður konungur og hann á að vera pent
og prútt sameiningartákn á Bessastöðum.
Barnabarnið mitt sem er átta ára sagðist
um daginn halda að það sem forsetinn gerði
væri að fara heimsóknir til kóngafólks. Það
er árið 2016 og þetta barn er frjótt en engu
að síður er þetta sú mynd sem hún hefur af
forsetanum. Svo ég spyr; Af hverju ekki að
senda einhverja gamla kellingu af Langanesi
í kóngaveislur? Hvert hefur það skilað okk-
ur að senda forseta í stífpressuðum jakka-
fötum þangað? Við erum með hnattræna
hlýnun og dópneyslu sem er að drepa alla á
hnettinum. Það er allt í lagi að prófa að
breyta. Spyrja hvort við viljum hafa þessa
mynd svona áfram eða kannski bara prófa
að hafa hana á hvolfi núna. Við komust ekk-
ert áfram nema þá bara í opinn dauðan ef
við breytum engu núna.“
Viljum dramatík
Elísabet hefur lengi barist fyrir verndun
hálendisins. Mótmælt, skrifað ótal greinar
og lagt allt sem hægt var að leggja í söl-
urnar eins og hún segir sjálf.
„Ég var bara að þakka hálendinu fyrir
mig, hvað það hafði gefið mér. Ég hef upp-
lifað þetta sérstaka frelsi á öræfunum. En
það er eins og Íslendingar vilji bara ekki
eiga þetta frelsi. Þeir vilja vinnuvélar og há-
spennulínur, svo vilja þeir þjást. Það er ein-
hver dramatík í okkur; við viljum geta sagt
að þetta sé bara orðið svona og við neyð-
umst til að hafa þetta svona. Þegar við erum
búin að sökkva kraftmestu á Evrópu getum
við talað um hvað við eigum bágt. „Oh,
pældu í því bara hvað við eigum bágt.“ Við
þráum að geta látið svona. Eða stundum lít-
ur út fyrir það, við stökkvum á píslarvottinn
innra með okkur.
Það er merkilegt að meðan við höfum
hnattræna hlýnun í hverju horni, eftir um-
hverfisráðstefnuna í París, sé maður eins og
Andri Snær samt bara númer þrjú í skoð-
anakönnunum.“
Meðan aðrir héldu hefðbundna framboðs-
fundi hélt Elísabet „Mæðraveldi“ eins og
hún kallaði það. „Daginn eftir leið mér svo
vel því það var búið að vera svo mikið feðra-
veldi og þarna kom allt í einu smávegis
mæðraveldi. Og á þeirri stundu langaði mig
ekki að deyja. Ég fæ stundum dauðalangan-
ir, þær þurfa ekkert að vera alvarlegar og
mamma segir oft að alla langi einhvern tím-
ann að deyja. Og það er svo merkilegt að
mig langaði ekki að deyja eftir að mæðra-
veldið var stofnað. Þarna var kominn smá
jöfnuður og það þarf að gera tilraunir með
þetta embætti hvað það varðar. Nú er til
dæmis stjórnarkreppa og af hverju ekki
bara að láta 18 konur leysa ríkisstjórnina af
og taka svolítið til?“
Fólk er fjársjóður
Ástæðan fyrir því að Elísabet telur sig
geta orðið góðan forseta er að hún hugsi
öðruvísi. „Ég get verið frelsun fyrir fólk. Ég
þarf að fá að sofa svo andinn brenni ekki út
en Vigdís Finnbogadóttir sagði mér að þetta
væri stanslaus vinna.
Svo er ég náttúrulega bara fjársjóður og
hef það í mér að vera forseti. Ég sé forseta-
embættið úr mikilli hæð en sé líka ræturnar.
Ég er gædd alveg einstökum hæfileika til að
vera ég sjálf, tala út frá hjartanu og gera
grín að sjálfri mér. Og ég hef áhuga á öðr-
um og finnst ofboðslega magnað þegar fólk
opnar munninn – sjá eitthvað hreyfast í and-
litinu á því, það lyftir augunum og byrjar að
tala. Þannig sé ég fólk – sem fjársjóð.
Stundum sé ég fólk og langar að elta það.
Spyrja gamlar konur hvar þær eigi heima.
Hvenær þær séu fæddar!
Ég get bæði þagað og talað og ég veit að
ég hef meðfædda leiðtogahæfileika sem voru
teknir frá mér um tíma í sjúkdómum, alkó-
hólisma og óréttlæti í þjóðfélaginu, en ég
náði þeim aftur. Þótt ég hafi leiðtogahæfi-
leika er ég ekki með vald. Forsetinn er
nefnilega þjónn líka og í mínum huga er
hann þjónn á veitingahúsi sem ber fram
matinn en ef það kviknar í veitingastaðnum
veit hann sem leiðtogi líka um útgönguleið-
irnar og getur vísað fólki veginn út.“
Forseti þarf ekki alltaf
að vera gjammandi
Finnst Elísabetu að forsetinn eigi að lýsa
afstöðu sinni til málefna sem ber hátt í þjóð-
félagsumræðunni hverju sinni?
„Mér finnst að forseti eigi fyrst og fremst
að sinna fólki og málum þess en þá má líka
benda á að landið er fólkið. Þannig að auð-
vitað verður forsetinn að taka afstöðu til
landsins því að landið er fólk og fólk verður
að hafa land.
En mér finnst ekki að hann þurfi eitthvað
alltaf að vera gjammandi – hann á bara að
gera það sem hann langar til. Svo fær hann
kannski viðbrögð þar sem fólk segir: „Æ,
góði forseti, farðu nú bara að rækta kart-
öflur.“
Það þarf að vera jöfnuður og forsetinn á
að hafa sem minnst vald stjórnskipunarlega
af því að þetta er bara einn maður. Einn
maður á ekki að hafa mikil völd og það þarf
að vera jöfnuður. Ef eitt barnið fær alltaf
sultu á jógúrtina en hin ekki, þá er bara
verið að búa til skrímsli. Að sama skapi er
ég á móti málskotsréttinum, mér finnst gjör-
samlega út í hött að einn maður taki slíkar
ákvarðanir.“
Yfirvald er hættulegt
Elísabet ræðir áfram valdið. „Allir þessir
höfðingjar, kóngar og forsetar eru leifar af
foreldravaldi. Þegar foreldrar höfðu fullkom-
ið vald yfir börnum sínum og máttu fara
með þau eins og þeim sýndist, rassskella
þau og kalla illum nöfnum og börnin voru
endalaust að reyna að þóknast foreldrum
sínum. Allt svona yfirvald er svo hættulegt
og því er þessi jafningjagrundvöllur svo
mikilvægur.
Í listum, vísindum, trúmálum, alls staðar
er það hópurinn sem skarar fram úr. Það er
aldrei einhver einn sem gerir allt. Björk og
hópurinn í kringum hana gerðu tónlistina að
auðlind saman. Albert Einstein var örugg-
lega líka með samstarfsmenn. Forsetinn á
líka að vera með fullt af fólki í kringum sig.
Fólki á ekki að líða eins og forsetinn sé
betri en það sjálft og hann þarf að vera
þátttakandi í daglegu lífi fólks. Börnin mín
hittu Vigdísi Finnbogadóttur úti í búð þegar
þau voru lítil því hún keypti í matinn sjálf.
Um leið og maður fer að láta gera aðra hlut-
ina fyrir sig missir maður af ákveðnu. Ég
þurfti til dæmis að senda manneskju fyrir
mig út í hreinsun um daginn að ná í föt og
var miður mín því þá missti ég af því að
hitta konuna í hreinsuninni sem er mín aðal-
uppsprettulind í ýmsu. Það er þetta daglega
líf sem forsetinn má heldur ekki fara á mis
við.“
Fæðingardagur 16. apríl 1958.
Fjölskylduhagir Einhleyp, á þrjá syni og
átta ömmustelpur.
Menntun: BA í sviðslistum.
Starf: Rithöfundur.
Elísabet Kristín Jökulsdóttir
„Ég get verið frelsun fyrir fólk“
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Garðahlynurinn á horni
Vonarstrætis og Suðurgötu
Þetta tré kom fyrst upp í hugann.
Maður veit ekki alltaf af hverju.
Ég bjó þarna rétt hjá um tíma og
þá var þetta tré vinur minn. Ég
held að þetta tré sé ég.