Morgunblaðið - 03.06.2016, Blaðsíða 40

40 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 3. JÚNÍ 2016
FRÉTTASKÝRING
Guðmundur Magnússon
gudmundur@mbl.is
Sumarið er tími vettvangsrannsókna
íslenskra fornleifafræðinga. Það er
tími uppgrafta og sýnatöku. Þá eru
þeir sýnilegir almenningi um land allt.
Vetrarmánuðina dvelja þeir innan
dyra og vinna úr efniviðnum sem þeir
hafa fengið í hendur, skrifa skýrslur,
skoða, greina, flokka og láta forverja
forngripina.
Þegar hafa verið veitt leyfi til níu
vísindarannsókna sem ýmist eru hafn-
ar eða að hefjast og þriggja fram-
kvæmdarannsókna. Á fjórum stöðum
verða fornleifafræðingar við eftirlit
með framkvæmdum og er líklegt að
sex leyfi til vísindarannsókna muni
bætast við á næstu dögum eða vikum,
en það eru allt verkefni sem hlutu
styrk úr fornminjasjóði í vor.
Kortlagning klausturminja
Það er Minjastofnun sem veitir leyfi
til fornleifarannsókna. Samkvæmt
upplýsingum Sigurðar Bergsteins-
sonar, fornleifafræðings hjá stofn-
uninni, eru sex af þeim níu leyfum sem
veitt hafa verið til vísindarannsókna í
sumar vegna kortlagningar Stein-
unnar Kristjánsdóttur og samstarfs-
manna hennar á íslenskum klaust-
urminjum. Hópurinn tekur sýni úr
prufuskurðum á Keldum á Rang-
árvöllum, Helgafelli í Helgafellssveit, í
Hítardal, á Möðruvöllum í Hörgárdal,
Þingeyrum og Munkaþverá í Eyja-
firði. Á næsta ári eru síðan áformaðar
miklar rannsóknir á klausturminjum á
Þingeyrum í framhaldi af þeirri könn-
un sem þar fer fram í sumar.
Aðrar vísindarannsóknir sem fengið
hafa leyfi eru rannsókn nema í forn-
leifafræði á minjum um býlin Móakot
og Nes á Seltjarnarnesi, rannsókn Ke-
vins Martin á flaki skipsins Melkmeid
í Flateyjarhöfn og uppgröftur á meint-
um kirkjugarði á Gautastöðum í Fljót-
um á vegum Guðnýjar Zoëga forn-
leifafræðings og Byggðasafns
Skagfirðinga..
Þrjú leyfi hafa verið veitt til fram-
kvæmdarannsókna. Slíkar rannsóknir
eru annars eðlis en hreinar vísinda-
rannsóknir, þar sem kveikjan að þeim
er fyrirhugaðar framkvæmdir á stöð-
um sem sterkar líkur eru á að geymi
fornleifar.
Um er að ræða Skarðssel í Land-
sveit, Víkurkirkjugarð í Reykjavík
(sem mikið hefur verið í fréttum að
undanförnu) og könnunarskurði vegna
Örlygshafnarvegar í Patreksfirði. Þá
verða fornleifafræðingar við eftirlit
með framkvæmdum á fjórum stöðum
og geta gripið inn í ef þörf krefur.
45 milljónir úr fornminjasjóði
Í byrjun apríl veitti fornminja-
sjóður styrki til 26 verkefna á sviði
fornleifafræði, samtals að upphæð 45
milljónir króna. Sigurður Berg-
steinsson hjá Minjastofnun segir að í
sex þeirra sé gert ráð fyrir uppgreftri
eða borkjarnatöku. Þegar þetta er
skrifað hefur aðeins borist umsókn
um uppgröft vegna einnar þeirra,
eyðibýlarannsóknar í Skagafirði, en
líklegt er að hinar berist innan tíðar.
Hæstu styrkina í ár, fjórar millj-
ónir króna, hlutu Háskóli Íslands til
úrvinnslu fornleifarannsóknar í Skál-
holti og Bjarni Einarsson á Fornleifa-
fræðistofunni til að rannsaka land-
námsbýli á Stöð í Stöðvarfirði.
Minjarnar í Stöðvarfirði fundust fyrir
tilviljun í nóvember í fyrra þegar ver-
ið var að leggja ljósleiðara um fjörð-
inn.
Þær rannsóknir sem hlutu styrki
og kalla á uppgröft eða sýnatöku eru,
fyrir utan Stöðvarfjörð og eyðibýlin í
Skagafirði, í kirkjugarði í Keflavík í
Hegranesi í Skagafirði, kirkjugarði á
Hofsstöðum í Mývatnssveit, á strand-
minjum við vestanverðan Skagafjörð
og kolagröfum í Kolgrafarvík í Árnes-
hreppi á Ströndum.
Frekar gott hljóð er í fornleifa-
fræðingum um þessar mundir, enda
nóg að gera og fjárveitingar hafa auk-
ist. Er það mikil breyting frá árunum
eftir hrun þegar allar fjárveitingar til
slíkra rannsókna voru skornar niður.
Árið 2014 úthlutaði fornminjasjóður
rétt rúmlega 27 milljónum króna en í
fyrra hækkaði sú upphæð í 40 millj-
ónir króna og er núna 45 milljónir
sem fyrr segir. Að auki eru dæmi um
að rannsóknir hafi notið styrkja úr
öðrum innlendum sjóðum og að utan.
Annir hjá fornleifafræðingum
 Fornleifarannsóknir víða um land í sumar  Veitt hafa verið leyfi til níu vísindarannsókna og sex
gætu bæst við  Leitað klausturminja, grafið í fornum kirkjugörðum og skipsflak við Flatey kannað
Fornleifar Uppgröfturinn á lóð Íslandsbanka við Lækjargötu í fyrrasumar
vakti mikla athygli. Þar fundust minjar frá upphafi byggðar í Reykjavík.
Fornleifarannsóknir 2016
– leyfi veitt 31. maí
Flatey á Breiðafirði
Rannsókn á flaki
skipsins Melkmeid.
Grunnkort/Loftmyndir ehf. Heimild: Minjastofnun Íslands
Keldur á
Rangárvöllum
Liður í rannsókninni
Kortlagning klaustra.
Helgafell í Helgafellssveit
Liður í rannsókninni
Kortlagning klaustra.
Hítardalur í Mýrasýslu
Liður í rannsókninni
Kortlagning klaustra.
Möðruvellir í Hörgárdal
Liður í rannsókninni
Kortlagning klaustra.
Skarðssel í Landsveit
Framkvæmdarannsókn.
Þingeyrar, Húnaþingi
Liður í rannsókninni
Kortlagning klaustra.
Móakot, Nes,
Seltjarnarnesi
Rannsókn nema
í fornleifafræði.
Örlygshafnarvegur í
Patreksfirði
Könnunarskurðir.
Framkvæmdarannsókn.
Munkaþverá,
Eyjafjarðarsveit
Liður í rannsókninni
Kortlagning klaustra.
Gautastaðakirkja,
Gautastöðum í Fljótum.
Uppgröftur á meintum
kirkjugarði.
Víkurkirkjugarður,
Reykjavík
Framkvæmdarannsókn.
Fyrr á árum
voru það
eingöngu
fornleifa-
fræðingar á
Þjóðminja-
safninu sem
önnuðust
fornleifa-
rannsóknir
hér á landi.
Nú er búið að breyta skipulag-
inu á þessu sviði og sjálfstætt
starfandi fornleifafræðingar,
sumir tengdir Háskólanum eða
öðrum stofnunum, annast flest-
ar rannsóknirnar. Undanfarin ár
hefur einna mest farið fyrir
hinni einkareknu Fornleifa-
stofnun Íslands, Byggðasafni
Skagfirðinga, Fornleifa-
fræðistofu Bjarna Einarssonar
og Steinunni Kristjánsdóttur og
samstarfsfólki hennar. Minja-
stofnun Íslands veitir leyfi til
rannsókna, sem þurfa að upp-
fylla margvísleg skilyrði til að
verða samþykkt.
Sjálfstætt
starfandi
MARGIR VIÐ RANNSÓKNIR
Fornleifauppgröftur
á Landsímalóðinni
við Austurvöll
Um land allt Minjastofnun hefur veitt leyfi til 12 fornleifarannsókna í sumar en þær gætu orðið allt að 20. Um upp-
gröft og sýnatöku er að ræða. Frekar gott hljóð er í fornleifafræðingum sem segja fjárveitingar nú hafa aukist.
EDDA
HEILDVERSLUN
Stofnsett 1932
Heildverslun með lín fyrir:
Höfðabakka 9, 110 Reykjavík, sími 525 8210
eddaehf@eddaehf.is • www.eddaehf.is
83
ÁRA
Rúmföt, handklæði, sængur, koddar
og annað lín fyrir ferðaþjónustuna
- hótelið
- gistiheimilið
- bændagistinguna
- heimagistinguna
- veitingasalinn
- heilsulindina
- þvottahúsið
- sérverslunina